Навіны

Увечары 16 студзеня беларуская лідарка правяла тэлефонную размову з намеснікам дзяржаўнага сакратара ЗША Куртам Кэмпбэлам.

Дыялог датычыўся апошніх навінаў пра беларускіх палітвязняў – і магчымых крокаў, якія могуць спрыяць іх вызваленню.

Акрамя гэтага, бакі абмеркавалі:

📌 працяг Стратэгічнага дыялогу паміж беларускімі дэмакратычнымі сіламі і ЗША;

📌 супрацоўніцтва з новай адміністрацыяй ЗША;

📌 пашырэнне міжнароднага ўзаемадзеяння;

📌 праграмы абменаў і стыпендыяў для беларусаў.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

• Праваабарончаму цэнтру «Вясна» на канец 2024 года вядома пра 6 550 асуджаных да розных відаў пакарання паводле палітычна матываваных абвінавачанняў, 1 380 з іх — жанчыны. У мінулым годзе былі асуджаныя 1 721 чалавек, з іх 480 жанчын.

• На канец снежня 2024 года ў Беларусі ў месцах зняволення знаходзіліся 1 265 палітвязняволеныя, з іх 168 — жанчыны. З лета 2020 года праваабарончай супольнасцю прызнаныя палітвязнямі 3697 чалавек, з іх 680 жанчын.

• У калоніі ўтрымліваецца лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі.

• Па даных «Вясны», летась з рознымі відамі рэпрэсій, звязанымі з крымінальным ці адміністрацыйным пераследам (арыштамі, допытамі, ператрусамі) сутыкнуліся не менш за 8 895 чалавек. Чвэрць рэпрэсаваных — жанчыны. Судамі вынесена не менш за 5 890 адміністрацыйных пастановаў.

• Палітычных зняволеных утрымліваюць у асабліва жорсткіх умовах, пад асабліва строгім кантролем, на іх накладаюцца не прадугледжаныя законам абмежаванні; у выніку многія палітвязні ў дысцыплінарным парадку пазбаўлены належных па законе пасылак, перадач, у тым ліку з лекамі, спатканняў з роднымі, мужам ці жонкай, а таксама адвакатамі; перапіска палітвязняў адвольна абмежавана. Больш за 10 палітвязняў утрымліваюць у рэжыме інкамунікада. Чацвёра палітвязняў памерлі ў калоніях і СІЗА.

• Палітвязні падвяргаюцца прымусовай малааплатнай працы; пасля вызвалення па адбыцці пакарання, палітвязні трапляюць пад строгі кантроль, які выходзіць за межы звычайнага нагляду за вызваленымі асуджанымі; правы асуджаных дадаткова абмяжоўваюцца наступствамі ўключэння ў пералік асобаў, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці.

• Суды працягваюць функцыянаваць у якасці інструмента рэпрэсій у дачыненні да фігурантаў палітычна матываваных адміністрацыйных, крымінальных і грамадзянскіх спраў.

• Колькасць НДА ў Беларусі скарачаецца, дзейнасць многіх асацыяцый адвольна крыміналізуецца ўладамі.

• Працягваецца пераслед за мірнае выказванне меркаванняў, а таксама пад выглядам барацьбы з тэрарызмам і экстрэмізмам і абароны інтарэсаў нацыянальнай бяспекі.

• Узмацніліся рэпрэсіі ў дачыненні да журналістаў, супрацоўнікаў СМІ і блогераў.

• Улады Беларусі па-ранейшаму здзяйсняюць катаванні і ўжываюць забароненае абыходжанне ў дачыненні да іншадумцаў і прадстаўнікоў апазіцыі; няма выпадкаў расследавання і прыцягнення да адказнасці на нацыянальным узроўні асобаў, вінаватых у шырокамаштабных катаваннях і іншых найгрубейшых парушэннях правоў чалавека ў жніўні 2020 года і ў наступныя гады.

• Дыскрымінацыя ў розных сферах захоўваецца, дзяржава не робіць захадаў па яе недапушчэнні.

• Кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» прадставіла экспертную ацэнку выбараў у Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу і мясцовыя Саветы дэпутатаў, а таксама ажыццяўляе назіранне за выбарамі прэзідэнта, прызначанымі на 26 студзеня 2025 года.

Больш падрабязна па спасылцы.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Падчас івэнту ў Варшаве 26 студзеня дэмакратычныя сілы плануюць зрабіць прэзентацыю пашпарта Новай Беларусі. Але ўжо сёння можна атрымаць адказы на самыя папулярныя пытанні, якія з’явіліся за час існавання праекта: хто і як будзе друкаваць пашпарты, колькі гэта будзе каштаваць і ці прызнаюць іх замежныя дзяржавы.

📌 Што з прызнаннем замежнымі дзяржавамі?
«Мы толькі атрымалі ўзоры ад пашпартнага цэнтра. Без гэтага мы не маглі весці перамовы пра статус пашпарта. Безумоўна, ёсць вялікая цікавасць з боку замежных палітыкаў: ужо размаўлялі з шэрагам міністраў, цяпер мае быць падрыхтавана дадатковае юрыдычнае абгрунтаванне. Пашпартны цэнтр ужо пераслаў узоры ва ўсе еўрапейскія краіны».

📌 Што з абаронай персанальных дадзеных?
«Беларускі пашпартны цэнтр будзе адказваць за захаванасць дадзеных. Усё будзе зроблена па вышэйшых міжнародных стандартах. Доступ да дадзеных будзе строга абмежаваны, і ніхто не зможа даведацца, у тым ліку прадстаўнікі рэжыму, ці ёсць у чалавека пашпарт ці не».

📌 Хто будзе адказваць за друк пашпартоў?
«Мы знайшлі пэўнае рашэнне па друку, і вельмі ўдзячныя літоўскаму ўраду за падтрымку і кансультацыі. Персаналізацыю і фінальны друк на дакументах мы будзем рабіць у самім пашпартным цэнтры. Замаўляць матэрыялы і бланкі – у падрадчыкаў».

📌 Колькі будзе каштаваць пашпарт?
«Збор за афармленне пашпарта – 97 еўра. Гэта мінімум, патрэбны для вырабніцтва дакументаў, верыфікацыі, друку, арэнды абсталявання, захоўвання дадзеных, працы цэнтра прыёму дакументаў».

Як падаць заяўку, якія дакументы патрэбныя, і ці можна будзе падарожнічаць з гэтым пашпартам – чытайце ў матэрыяле па спасылцы.

🔗Афіцыйны сайт пашпарта Новай Беларусі.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас першага дня візіту ў Гаагу Святлана Ціханоўская сустрэлася з прадстаўнікамі ўраду Нідэрландаў, грамадзянскай і экспертнай супольнасцю.

Што абмяркоўвала беларуская лідарка ў першы дзень візіту?

📌 з Прэм’ер-міністрам Нідэрландаў Дзікам Схофам:
— Непрызнанне рэжыму Лукашэнкі і так званых «выбараў», запланаваных на 26 студзеня.
— Прэм’ер запэўніў, што палітыка Нідэрландаў застанецца паслядоўнай і прынцыповай.

📌 з Міністрам замежных спраў Каспарам Вельдкампам:
— Пытанні вызвалення палітвязняў, уключаючы тых, хто ўтрымліваецца ў ізаляцыі.
— Рэгіянальную бяспеку – у тым ліку вывад расійскіх войскаў з Беларусі.
— Ролю Беларусі ў магчымых мірных перамовах па Украіне.
— Узмацненне ціску на рэжым Лукашэнкі.
— Падтрымку беларускай грамадзянскай супольнасці праз праграмы MATRA і Human Rights Fund.
— Павелічэнне падтрымкі незалежных медыя і праваабарончых арганізацыяў.

📌 з прадстаўнікамі НДА ў офісе Хельсінкскага камітэта:
— Кампанію па вызваленні палітвязняў, супрацьдзеянне транснацыянальным рэпрэсіям.
— Супрацоўніцтва з беларускай грамадзянскай супольнасцю, праваабаронцамі і журналістамі.
— Падтрымку пазову Літвы ў Міжнародны крымінальны суд супраць рэжыму Лукашэнкі.

📌 з экспертамі Інстытута Clingendael, які спецыялізуецца на міжнародных справах:
— Стратэгію Нідэрландаў і Еўрапейскага Саюза па Беларусі.
— Магчымыя сцэнарыі развіцця сітуацыі ў рэгіёне.
— Пытанні рэгіянальнай і нацыянальнай бяспекі.
— Рэкамендацыі па палітыцы для Нідэрландскага ўраду і міжнароднай супольнасці, якія рыхтуе Інстытут.

Святлана Ціханоўская:
«Радая, што Нідэрланды займаюць цвёрдую і паслядоўную пазіцыю па Беларусі і гатовыя дапамагаць беларусам. Важна, што ўрад у сваёй палітыцы адрознівае рэжым і беларусаў, а таксама Беларусь і Расію. Нельга класці нас у адзін кошык. Нідэрланды не прызнаюць «выбары» 26 студзеня, працягнуць падтрымку нашых журналістаў і грамадзянскай супольнасці, а таксама забяспечаць, каб пытанне Беларусі засталося на парадку дня Еўрасаюза».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

У Варшаве Святлана Ціханоўская падпісала мемарандум аб паразуменні з генеральным сакратаром Супольнасці дэмакратый Мантасам Адоменасам.

«Паважаны Генеральны сакратар Адоменас,
Паважаныя Вашыя Правасхадзіцельствы і сябры,

Для мяне вялікі гонар стаяць сёння тут, сярод саюзнікаў, якія падзяляюць аднолькавыя каштоўнасці і мары.
У гэтай зале я ведаю, што знаходжуся сярод сяброў – сяброў, аб’яднаных нашай верай у дэмакратыю, бяспеку і чалавечую годнасць.

Аднойчы Беларусь далучыцца да Супольнасці дэмакратыяў як свабодная, дэмакратычная і еўрапейская краіна. Але беларусы як народ ужо належаць да гэтай супольнасці.
Мы змагаемся за тыя ж ідэалы, на якіх была заснаваная гэтая Супольнасць. Мы супрацьстаім аўтакратыі і разам даказваем, што дэмакратыя вартая любых ахвяраў.

Для мяне было вялікім гонарам падпісаць мемарандум аб узаемаразуменні паміж Аб’яднаным Пераходным Кабінетам Беларусі і Супольнасцю дэмакратыяў. Гэта не проста сімвалічны жэст. Гэта крок да вяртання Беларусі на шлях дэмакратыі, правоў чалавека і справядлівасці.

Я ведаю, што гэта нестандартны крок і для Супольнасці. Але мы жывём у нестандартныя часы. Такія часы патрабуюць нестандартных рашэнняў, і ім патрэбныя адважныя лідары.

Адной з тых, хто падтрымліваў ідэю стварэння Супольнасці дэмакратыяў, была Мадлен Олбрайт. Яна – мая асабістая гераіня. Але я таксама магу назваць яе настаўніцай. У самым пачатку маёй выпадковай палітычнай кар’еры мне пашчасціла сустрэцца з ёй. Мы сядзелі і размаўлялі пра палітыку, свабоду і жанчын. Менавіта яна натхніла мяне працягваць змаганне і заставацца моцнай перад любымі выпрабаваннямі. Я ўбачыла моцную жанчыну, якая хоча зрабіць свет лепшым і больш бяспечным, і я бачу ў ёй прыклад для пераймання.

Сёння я хачу падзякаваць усёй камандзе Супольнасці дэмакратыяў, вядома ж, Мантасу Адоменасу і Мілаславе Заглобе. Дзякуй вам за тое, што вы ўдыхнулі новае жыццё ў гэтую арганізацыю.

Вельмі сімвалічна, што мы сустракаемся ў Варшаве – горадзе, які як ніхто іншы ведае цану свабоды. Шлях Польшчы да свабоды натхняе ўсіх нас. Я хачу падзякаваць маім польскім сябрам, асабліва прадстаўнікам Міністэрства замежных справаў; амбасадару Адаму Халачыньскаму, спецыяльнаму пасланніку да дэмакратычнай Беларусі; Сенату і Сейму Польшчы; экспертам і журналістам, а таксама такім верным саюзнікам, як Міхал Каміньскі, які стаў сапраўдным сябрам усіх змагароў за свабоду.

І, вядома, вялікі дзякуй усім дыпламатам і амбасадарам, якія прадстаўляюць свае краіны, за тое, што яны абараняюць праўду.

Калі дыктатары аб’ядноўваюцца, мы таксама павінны быць адзінымі. Як дыктатары вучацца адзін у аднаго, так і мы павінны вучыцца. Змагацца з адной тыраніяй – значыць змагацца з усімі.

Дыктатары ненавідзяць дэмакратыю, бо яна ўстойлівая, інклюзіўная і паспяховая. Дыктатары ненавідзяць дэмакратыю, бо яна пагражае іх існаванню. А дыктатараў нельга прымірыць або перавыхаваць. Ім трэба супрацьстаяць. І прыйшоў час дэмакратыям паказаць зубы.

Дарагія сябры,

У першым пункце Варшаўскай дэкларацыі гаворыцца пра «права грамадзянаў выбіраць сваіх прадстаўнікоў шляхам рэгулярных, свабодных і справядлівых выбараў».

Змена ўлады – аснова любой дэмакратыі. На жаль, беларусы былі пазбаўленыя гэтага на працягу 31 года. Праз два тыдні дыктатар арганізуе чарговы фарс пад назвай «выбары», які больш нагадвае вайсковую аперацыю.

Без альтэрнатыўных кандыдатаў, без агітацыі, без падліку галасоў, без назіральнікаў і маніторынгу. Але з вялікай колькасцю войскаў і міліцыі. Пытанне толькі ў тым, якую лічбу дыктатар напіша ў выніковым пратаколе.

Знаходзячыся тут, я хачу папрасіць усе вашыя краіны не прызнаваць гэты фарс. Лукашэнка – нелегітымны дыктатар, які захапіў краіну, уцягнуў Беларусь у вайну і прадае яе Расіі па частках. І ўсё гэта адбываецца насуперак волі беларускага народа. Яго трэба ізаляваць, а не легітымізаваць.

Беларусы ўжо зрабілі свой выбар у 2020 годзе, адхілілі дыктатуру і прагаласавалі за дэмакратычныя сілы. Маючы мандат ад беларускага народа, дэмакратычныя сілы Беларусі сфармавалі альтэрнатыўныя інстытуты ўлады: Аб’яднаны пераходны кабінет і Каардынацыйную раду.

Гэтыя інстытуты прадстаўляюць беларускае грамадства і волю беларускага народа, а не нелегітымны рэжым. Мы адзіныя, мы абараняем інтарэсы беларускага народа і адказваем на яго патрэбы. Мы падтрымліваем Украіну і нашых людзей на месцах.

Мы таксама ствараем кааліцыі. Мы аформілі нашыя адносіны з Радай Еўропы, стварыўшы афіцыйную кантактную групу. Мы пачалі стратэгічныя дыялогі са Злучанымі Штатамі, Вялікабрытаніяй і Канадай, падпісалі мемарандум з Еўрапейскім парламентам, а сёння – з Супольнасцю дэмакратыяў.

Мы верым, што для Беларусі адкрыецца новае акно магчымасцяў. Мы не ведаем, як і калі гэта адбудзецца, але мы ведаем адно: усе дыктатуры ў рэшце рэшт падаюць.

Магчыма, нам давядзецца прайсці праз «круглы стол», як гэта калісьці зрабіла Польшча. І калі гэта адбудзецца, мы павінны быць моцнымі, і нам спатрэбіцца падтрымка свабоднага свету, каб павярнуць Беларусь да дэмакратыі.

Мы ўжо працуем над рэформамі і распрацоўваем новую Канстытуцыю, каб гарантаваць, што, калі перамены наступяць, яны будуць незваротнымі. Я спадзяюся, што Супольнасць дэмакратыяў, як і Рада Еўропы, змогуць падтрымаць нас сваім досведам.

Нам таксама неабходна падрыхтаваць прафесіяналаў для Новай Беларусі, і мы заклікаем нашых партнёраў падтрымаць стажыроўкі, стыпендыі і абмены. Мы хочам вывучыць ваш досвед, асабліва досвед краінаў, якія перайшлі да дэмакратыі, такіх як Малдова, Чылі, Партугалія, Румынія, Паўночная Македонія, Польшча і, вядома ж, Літва.

Мы таксама разлічваем на вашую падтрымку ў аднаўленні справядлівасці ў Беларусі. Недастаткова вызваліць нашых палітычных зняволеных, якіх налічваецца больш за 1300. Мы таксама павінны забяспечыць, каб усе вінаватыя былі прыцягнутыя да адказнасці. Таму мы просім вас падтрымаць Літву ў яе звароце ў Міжнародны крымінальны суд са скаргай на беларускі рэжым за злачынствы супраць чалавечнасці. Пачуццю беспакаранасці павінен быць пакладзены канец.

Мы таксама просім прызначыць спецыяльных пасланнікаў пры беларускіх дэмакратычных сілах, як гэта ўжо зрабілі Польшча, Літва, Францыя, Нарвегія, Эстонія, Швецыя і многія іншыя краіны. Арганізуйце мерапрыемствы і дыскусіі пра Беларусь і дэмакратыю ў вашых амбасадах. Запрашайце нас у свае сталіцы і на міжнародныя мерапрыемствы, каб голас беларусаў быў пачуты.

Падтрымайце нашыя незалежныя СМІ, такія як «Белсат», «Зеркало» або «Наша Ніва», якія нясуць праўду і змагаюцца з дэзынфармацыяй. Дапамажыце нашым праваабаронцам і рэпрэсаваным. Нядаўна пры падтрымцы Нарвегіі, Швецыі і Даніі мы адкрылі Міжнародны гуманітарны фонд для ахвяраў рэпрэсіяў і просім іншыя краіны далучыцца да яго.

Падтрымка Беларусі – гэта не дабрачыннасць. Гэта інвестыцыі ў дэмакратыю і свабоду ва ўсім свеце.

Дарагія сябры,

Яшчэ адна рэч, якой я навучылася ў Мадлен Олбрайт, – гэта тое, што ніводнае змаганне нельга выйграць у адзіночку. Каб перамагчы, патрэбныя саюзнікі.

І мы, беларусы, рады, што ў нас ёсць такія рашучыя і прынцыповыя саюзнікі, як вы. Я ўпэўненая, што разам мы зможам зрабіць свет лепшым – для нас і нашых дзяцей.

Дзякуй вам вялікі».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Напрыканцы снежня ў Мінску асудзілі 41-гадовага Мікалая Хілу. Яго прызналі вінаватым паводле двух артыкулаў — ч. 1 арт. 130 КК (распальванне іншай сацыяльнай варожасці ці варажнечы) і ч. 3 арт. 361 КК (заклікі да санкцый). Суддзя Алена Ананіч прызначыла Мікалаю чатыры гады пазбаўлення волі, піша выданне Politico.

Мікалай — пратэстанцкі прапаведнік у царкве евангельскіх хрысціянаў-баптыстаў "Дабравесце", а таксама супрацоўнік дэлегацыі Еўрасаюза ў Беларусі. Яго затрымалі ў 24 кастрычніка 2023 года. Са слоў афіцыйнага прадстаўніка ЕС затрыманне адбылося каля будынку дэлегацыі ЕС супрацоўнікамі беларускага КДБ.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Анджэй Дуда прыняў Святлану Ціханоўскую і прадстаўнікоў Аб’яднанага Пераходнага Кабінета ў прэзідэнцкай рэзідэнцыі ў Бельведэры. Да сустрэчы таксама далучыліся намеснік кіраўніцы Кабінета Павел Латушка, в.а. прадстаўніка па нацыянальным адраджэнні Кабінета Павел Баркоўскі, кіраўнік апарату Кабінета Валерый Мацкевіч, намеснік прадстаўніка па транзіце ўлады Кабінета Арцём Брухан, спікерка Каардынацыйнай Рады Анжаліка Мельнікава.

Святлана Ціханоўская: «Нас яднае Еўропа і свабода, жаданне жыць у бяспецы і міры… І нас сёння яднае агульны боль. Гэта і наш герой Анджэй Пачобут, і іншыя палітзняволеныя. І мы павінны змагацца, пакуль кожны і кожная не будуць на волі, пакуль кожны з нас не зможа бяспечна вярнуцца дадому».

Прэзідэнт Польшчы выказаў падтрымку беларускаму народу і пажадаў, каб у Беларусі як мага хутчэй адбыліся палітычныя змены, якія вернуць краіне свабоду, суверэнітэт і дэмакратыю.

У прамове Анджэй Дуда таксама згадаў пра рэпрэсіі, якія ўзмацняюцца напярэдадні «бязвыбараў». Асаблівы акцэнт прэзідэнт зрабіў на нядаўнім прысудзе ксяндзу Генрыху Акалатовічу, якога рэжым асудзіў на 11 гадоў зняволення ў калоніі. Анджэй Дуда адзначыў: гэты выпадак – яшчэ адзін сімвал таго, з чым даводзіцца сутыкацца ў сённяшняй Беларусі.

Прэзідэнт Дуда падкрэсліў сваю падтрымку свабоднай і незалежнай Беларусі:

«Нягледзячы на тое, што мая кадэнцыя набліжаецца да завяршэння, я назаўсёды застануся сябрам свабоднай і незалежнай Беларусі. Вы заўсёды можаце разлічваць на маю падтрымку, дзе б я ні знаходзіўся».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас візіту ў Варшаву Святлана Ціханоўская выступіла на супольным пасяджэнні Польскага Сейма, Сената і Камітэтаў па замежных і еўрапейскіх справах. Удзел у ім узялі як польскія дэпутаты, эксперты, палітыкі, так і прадстаўнікі беларускай супольнасці – Павел Латушка, Аляксандр Мілінкевіч, Анатоль Лябедзька, Анжаліка Мельнікава, Маргарыта Ворыхава, Аліна Коўшык, Улад Кобец, Мацвей Купрэйчык.

Асноўнымі тэмамі прамовы сталі беларускія палітвязні, супрацоўніцтва з дэмакратычнымі сіламі, пытанні рэгіянальнай бяспекі, а таксама падтрымка беларусаў у Польшчы і раздзяленне беларусаў і рэжыму. Ціханоўская падкрэсліла, што Польшча для беларусаў – гэта сімвал свабоды, салідарнасці і еўрапейскай будучыні, за якую беларусы працягваюць штодзённа змагацца.

«Пакуль дыктатары спрабуюць атруціць наш народ «рускім мірам» і ізаляваць яго ад свабоднага свету, мы павінны ўмацоўваць сувязі паміж людзьмі: выдаваць візы, клапаціцца пра бяспеку адно аднаго, ладзіць абмены і прадастаўляць стыпендыі. Я заклікаю вас не класці Беларусь у адзін кош з Расіяй. Нашыя грамадствы і ўмовы, у якіх яны існуюць, адрозніваюцца. Беларускае грамадства ўжо зрабіла свой выбар».

«Часам чую меркаванне, што, магчыма, варта дамовіцца з Лукашэнкам і абараніць яго ад Пуціна. Гэта памылка. Лукашэнка не абараняе незалежнасць Беларусі. Наадварот, ён з’яўляецца пагрозай для нашай незалежнасці. Яго адзіная мэта – захаваць уладу любымі коштамі».

«Сотні тысячаў беларусаў знайшлі ў Польшчы бяспечны прытулак. Яны ўдзельнічаюць у грамадскім жыцці, валанцёраць, робяць ахвяраванні на падтрымку Украіны і нашых добраахвотнікаў. Гэтыя людзі – скарб і важная частка нашага дэмакратычнага руху. Ім патрэбная падтрымка. Мы павінны спрасціць іх жыццё».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Мінулы год для беларусаў прайшоў пад знакам масавага пераследу за салідарнасць. Год, у якім Лукашэнка ў чарговы раз паказаў, што з жанчынамі ён усё ж такі ваюе. Пенсіянеркі, непаўнагадовыя падлеткі, хворыя на анкалогію, шматдзетныя бацькі — для рэжыму няма розніцы, каго затрымліваць, калі ў дзеяннях беларусаў бачаць "экстрэмізм". 2024 год адзначыўся і некалькімі хвалямі памілаванняў, падчас якіх агулам на волю выйшлі 227 палітзняволеных. Пры гэтым штодзённа па ўсёй Беларусі працягваюцца затрыманні дзясяткаў чалавек. Выбары, якія пройдуць ужо ў студзені новага года, распачалі серыю новых прэвентыўных атак на грамадскі сектар. Акрамя гэтага, сітуацыя з палітвязнямі ў Беларусі застаецца на стабільна крытычным узроўні. Зняволеныя ўтрымліваюцца ў жудасных умовах без магчымасці атрымання якаснай і своечасовай медыцынскай дапамогі, зазнаюць катаванні і збіванні, утрымліваюцца месяцамі без сувязі са знешнім светам. "Вясна" ў лічбах распавядае, як за 2024 год змянілася сітуацыя з палітзняволенымі. 

Па стане на 29 снежня 2024 года ў беларускіх месцах няволі ўтрымліваюцца 1 265палітвязняў. З іх 1097 — мужчыны, 168 — жанчыны.

Паводле "Вясны", мінімум 224 палітвязняў знаходзяцца за кратамі ў асаблівай рызыцы. За кратамі 104 чалавекі знаходзяцца ў цяжкім стане фізічнага здароўя, 11 чалавек маюць інваліднасць, 46 сталых людзей, чый узрост перавышае 60 гадоў (шмат хто з іх мае вялікія праблемы са здароўем), а таксама 16 чалавек з ментальнымі разладамі. Сярод палітзняволеных — 29 шматдзетных маці і бацькоў.

Для людзей з пэўных уразлівых групаў зняволенне апынаецца яшчэ большым выпрабаваннем, чым для астатніх. Да таго ж, яно яшчэ больш пагаршае стан іх здароўя праз несвоечасова аказаную дапамогу, адсутнасць рэгулярных медабследаванняў, якія ім патрэбныя, недасяжнасць патрэбных медычных сродкаў. 

На дадзены момант у месцах зняволення ўтрымліваюцца:

• 45 прадстаўнікоў медыя;

• 175 культурных дзеячаў;

• 6 праваабаронцаў;

• 17 лекараў;

• 7 адвакатаў;

• 20 вайскоўцаў;

• 10 святароў і вернікаў;

• больш за 30 айцішнікаў.

Сярод сённяшніх палітзняволеных налічваецца мінімум 30 сямей, за апошнія некалькі гадоў гэта максімальная колькасць сямей за кратамі. У зняволенні апынуліся браты і сёстры, бацькі і дзеці, суджанцы. 

Так, напрыклад, цяпер у зняволенні знаходзяцца Аляксей Зачапіла і яго жонка Людміла Ліхачэўская.Іх змясцілі пад варту, нягледзячы на тое, што ў пары трое дзяцей, адзін з іх — непаўналетні. У іх праз суд спагналі грошы на ўтрыманне дзяцей.

Інкамунікада — цяжкае парушэнне правоў чалавека. Гэта знаходжанне асуджанага без права перапіскі і спатканняў са сваякамі і адвакатам. На сённяшні дзень вядома як мінімум пра дзевяць палітвязняў у рэжыме "інкамунікада": Сяргей Ціханоўскі, Ігар Лосік, Віктар Бабарыка, Максім Знак, Мікалай Статкевіч, Мікалай Банькоў, Аляксандр Францкевіч, Андрэй Навіцкі і Уладзімір Кніга.

Марыя Калеснікава знаходзілася без сувязі са знешнім светам больш за 600 дзён, але ў лістападзе 2024 года ёй дазволілі сустрэцца з бацькам.

Адной з галоўных тэндэнцый апошніх двух гадоў можна назваць узмацненне пакарання палітвязням. Пасля пераводу ў месцы пазбаўлення волі на іх пачынаецца ціск з боку адміністрацыі калоніі: ім выпісваюць спагнанні па надуманых прычынах, пазбаўляюць перадач і спатканняў, адпраўляюць у ШІЗА і ПКТ.

Гэта становіцца падставай для пераводу на турэмны рэжым ці ўзбуджэння крымінальнай справы паводле арт. 411 Крымінальнага кодэкса (злоснае непадпарадкаванне патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы).

Паводле праваабаронцаў, з 2020 года як мінімум 95 палітзняволеных перавялі на турэмны рэжым і супраць яшчэ 66 распачалі новыя крымінальныя справы за "непадпарадкаванне адміністрацыі". 

З чэрвеня 2024 года Лукашэнка падпісаў некалькі Указаў аб памілаванні палітвязняў. Агулам на волю па памілаванні выйшлі 227 чалавек. Сярод іх людзі з цяжкімі захворваннямі, шматдзетныя бацькі, пенсіянеры. У тым ліку былі памілаваныя 67-гадовы Рыгор Кастусёў, анкахворы палітвязень Павел Кучынскі і журналістка Ксенія Луцкіна

Акрамя гэтага, пяцёх палітзняволеных грамадзян Украіны вызвалілі па абмене як палонных. На волі апынуліся Наталля Захаранка, Павел Купрыенка, Людміла Ганчарэнка, Кацярына Бруханава, а таксама фігурант "справы дыверсіі ў Мачулішчах" Мікалай Швец.

За апошні год статус "палітвязня" атрымалі агулам 589 чалавек.

З 2020 цалкам адбылі тэрміны і выйшлі на волю не менш за 1385 палітзняволеных — удвая больш у параўнанні з мінулым годам. Адзначым, што некаторыя пасля вызвалення зазнаюць паўторны пераслед і затрымліваюцца па новых крымінальных справах.

Мінулы год адзначыўся трагічнымі датамі ў гісторыі сучаснай Беларусі — смерцямі чатырох палітвязняў, чыё сэрца спынілася за кратамі.

У ноч 9 студзеня 2024 года ў віцебскай калоніі № 3 ад пнеўманіі памёр 50-гадовы палітзняволены Вадзім Храсько. У жніўні 2023 года Мінгарсуд прызначыў яму тры гады зняволення за некалькі данатаў, нягледзячы на тое, што мужчына меў сур'ёзнае захворванне. У бальніцу мужчыну даставілі, калі яго ўжо нельга было выратаваць.

На 64-м годзе жыцця напрыканцы лютага 2024 году памёр палітзняволены грамадскі актывіст Ігар Леднік. Ён быў асуджаны да трох гадоў зняволення за "паклёп на Лукашэнку". Палітвязень меў інваліднасць другой групы праз праблемы з сэрцам, але яму ўсё роўна прызначылі пазбаўленне волі. У зняволенні стан здароўя Ігара Ледніка істотна пагоршыўся, яму была зроблена аперацыя на страўнікава-кішачным тракце. Прычынай смерці палітвязня стала спыненне сэрца. Медыкі спрабавалі яго рэанімаваць, аднак беспаспяхова.

9 красавіка 2024 году ў брэсцкім СІЗА памёр Аляксандр Кулініч. Яго абвінавачвалі ў "абразе Лукашэнкі". Суд над ім меўся адбыцца 16 красавіка. У высновах аб смерці пазначана, што Аляксандр памёр праз ішэмічную хваробу сэрца. У СІЗА № 7 Брэста журналістам сказалі, што зняволены з такім імем у іх знаходзіўся, але факт смерці пацвярджаць адмовіліся.

1 лістапада 2024 года стала вядома, што ў магілёўскай калоніі № 15 памёр грамадзянін Расійскай Федэрацыі Дзмітрый Шлетгаўэр. Гэта здарылася 11 кастрычніка 2024 года. У пасведчанні аб смерці палітвязня паказаная прычына —  "механічная асфіксія". Вельмі часта такі запіс робяць пры самагубствах. Але сям'я не верыць у самагубства, бо Дзмітрый меў планы, збіраўся пісаць прашэнне аб памілаванні. Улетку 2024 года мужчына быў асуджаны да 12 гадоў пазбаўлення волі за "шпіянаж" і "садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці".

Агулам з 2021 года за кратамі памерлі сем палітвязняў.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

У Беларусі сёння налічваецца больш за 1300 палітзняволеных. Перад чарговымі выбарамі* людзі ўнутры краіны зазнаюць неймаверны ціск і пераслед: затрыманні і вобшукі не спыняюцца ўжо пяты год. Праз палітычны пераслед усё больш і больш людзей вымушаныя пакідаць свой дом і з’язджаць з Беларусі, аднак і гэтага рэжыму недастаткова. У 2024 годзе на вымушаных уцекачоў аказваецца ўсё мацнейшы ціск: канвеер завочных судоў, вобшукі ў сваякоў, якія засталіся ў Беларусі, новыя пагрозы і абмежаванні — далёка не поўны спіс рэпрэсіўных практык, якія ўлады выкарыстоўваюць супраць іх.

Такім чынам улады ў тым ліку імкнуцца задушыць любую актыўнасць людзей у замежжы і прымусіць іх замаўчаць. І чым гучнейшыя іх галасы — тым мацнейшы прэсінг на іх. Сёння “Вясна” распавядае пра яго.

Выдача

У лістападзе 2024 году В'етнам выдаў Беларусі "каліноўца" Васіля Верамейчыка, затрыманага ў гэтай азіяцкай краіне. Паведамляецца, што мужчына апынуўся ў Азіі, бо Літва прызнала яго пагрозай нацыянальнай бяспецы і забараніла ўезд у Еўрасаюз. Мужчыну даставілі ў Беларусь увечары 14 лістапада пад канвоем з трох чалавек. За "ўдзел у пагромах і спробу падпалу аўтамабіля супрацоўнікаў пракуратуры" ў дачыненні да яго была ўзбуджаная крымінальная справа паводле ч.1 арт. 366 (гвалт альбо пагроза ў дачыненні да службовай асобы, якая выконвае службовыя абавязкі) Крымінальнага кодэкса. Мужчына з'яўляўся сябрам Каардынацыйнай рады. Офіс Святланы Ціханоўскай выказаў рашучы пратэст у сувязі з гэтым.

З пачатку рэпрэсій у 2020 годзе вядомыя таксама выпадкі затрымання беларусаў у Расеі. Напрыклад, быў арыштаваны былы палітвязень Аляксей Коршун, а таксама палітвязеньЮрый Касцюк, якога збівалі падчас экстрадыцыі. 

Завочныя суды

Крымінальныя справы ў парадку спевытворчасці ў 2024 годзе распачатыя ў дачыненні 110 беларусаў, якія з’ехалі з Беларусі праз рэпрэсіі. Паводле Следчага камітэта, яны “наносяць урон нацыянальнай бяспецы і інтарэсам дзяржавы”. Для параўнання, за чатыры месяцы 2022 годза было заведзена 17 завочных крымінальных справаў, за 2023 год — 18. Асобны акцэнт следчыя робяць на тым, каб знайсці ў гэтых беларусаў маёмасць, каб канфіскаваць яе і вярнуць у даход дзяржавы — нібыта ў якасці кампенсацыі нанесенай шкоды. Пад канвеер завочных судоў трапляюць палітыкі, грамадскія дзеячы, “каліноўцы”, журналісты, праваабаронцы і іншыя сацыяльна актыўныя людзі. 

Найчасцей людзей судзяць паводле арт. 361-1 (стварэнне экстрэмісцкага фарміравання або ўдзел у ім), 361-3 (удзел на тэрыторыі замежнай дзяржавы ва ўзброеным фармаванні або ўзброеным канфлікце, ваенных дзеянняў, вярбоўка або падрыхтоўка асоб да такога ўдзелу), 361-4 (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці), 361-5 (праходжанне навучання ці іншай падрыхтоўкі для ўдзелу ў экстрэмісцкай дзейнасці) Крымінальнага кодэксу. Шмат судоў адбываецца за ўдзел у мірных сходах і паводле дыфамацыйных артыкулаў — за “абразы” чыноўнікаў і Лукашэнкі. 

Напрыклад, у траўні ў Мінскім гарадскім судзе распачаўся самы масавы такі працэс – у справе “аналітыкаў Ціханоўскай”, паводле якой асудзілі адразу 20 асобаў — палітолагі, журналісты і сацыёлагі. Згодна з матэрыяламі справы, усіх іх абвінавачвацілі ў здзяйсненні "злачынстваў экстрэмісцкага характару" ў сувязі з кампаніяй па выбарах Аляксандра Лукашэнкі, а таксама ў постэлектаральны перыяд. Іх асудзілі мінімум да 11 гадоў пазбаўлення волі кожнага і вялізных штрафаў.

Выносяць завочныя прысуды і праваабаронцам. У Гомельскім абласным судзе быў вынесенызавочны прысуд былому палітвязню, юрысту і праваабаронцу Леаніду Судаленку. Пасля вызвалення Леаніда абвінавацілі паводле частак 1 і 2 арт. 361-4 (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці) Крымінальнага кодэкса і асудзілі да пяці гадоў калоніі строгага рэжыму і штрафу ў памеры 650 базавых велічынь. Завочна агучылі прысуд праваабаронцы "Вясны" Алене Маслюковай — тры гады калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму. Ёй інкрымінавана ч. 1 і ч. 2 арт. 361-4 Крымінальнага кодэкса (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці), але сутнасць абвінавачвання невядомая нават самой праваабаронцы. 

Нагадаем, закон, які дазваляе судзіць беларусаў завочна, Лукашэнка падпісаў ў ліпені 2022 году. Гэта стала новым рэпрэсіўным інструментам супраць апанентаў рэжыму Лукашэнкі і грамадзянска-палітычных актывістаў, якія пакінулі Беларусь. Ён дазваляе заканчваць расследаванні і накіроўваць справы ў суд у адсутнасць абвінавачаных. Магчымасці ўдзельнічаць у такім працэсе самому абвінавачанаму практычна адсутнічаюць. Толькі кожны раз Следчы камітэт, пры публікацыі ў спецыяльным тэлеграм-канале навіны аб узбуджэнні справы, настойліва просіць фігурантаў з'явіцца ў аддзяленне. 

Па інфармацыі "Вясны", з пачатку 2024 года па вяртанні ў Беларусь былі затрыманыя больш за 55 чалавек, супраць 17 з якіх узбудзілі крымінальныя справы. Пры гэтым лічба можа быць значна большай праз адсутнасць поўных звестак у праваабаронцаў.

Пагрозы сілавікоў

Часам беларусам, якія вымушана з’ехалі з краінай, пішуць ці тэлефануюць сілавікі. Некаторым пішуць у месенджары і прапануюць “вярнуцца і схадзіць на допыт»” пераконваюць, што пакаранне не будзе звязанае з пазбаўленнем волі, а да суда можна будзе знаходзіцца дома. Некаторым прапаноўваюць вярнуцца, “атрымаць адміністратыўнае пакаранне і жыць спакойна”.

Супрацоўнікі КДБ пісалі і тэлефанавалі некаторым беларусам замежжа праз тое, што яны ахвяравалі ў розныя ініцыятывы. Яны прапаноўвалі вярнуцца і заплаціць “выкуп”. Сілавікі пішуць актывістам, якія дапамагалі палітвязням: іх пытаюцца пра тое, адкуль яны бралі грошы на дапамогу палітвязням, пра тое, ці знаёмыя з тымі, каму дапамагалі.

Былым палітвязням тэлефануюць за мяжу, а таксама прыходзяць да іх сваякоў, нават калі дакладна ведаюць, што яны даўно не ў Беларусі. “Хімікам” прапануюць таксама сказаць, дзе яны жывуць і даслаць пацверджанне знаходжання за мяжой.

Так, напрыклад, ГУБАЗіК пагражаў блогеру Мікіту Мелказёраву. У сваім тэлеграм-канале сілавікі напісалі, што ператрусы і допыты родных Мелказёрава будуць праведзеныя “с особым пристрастием”. Таксама яму пагражаюць “квартирным вопросом” — гэта калі ГУБАЗіК граміць кватэры людзей і здымае гэта на відэа. Абурэнне ГУБАЗіКа выклікала тое, што Мелказёраў назваў партыйнага дзеяча часоў СССР Панцеляймона Панамарэнку “кавалкам лайна”.

Ціск на сваякоў у Беларусі

З самага пачатку 2024 году працягнуўся ціск на сваякоў беларусаў, якія былі вымушаныя з’ехаць за мяжу праз палітычны пераслед. Так, у студзені 2024 году адбыліся масавыя затрыманні сваякоў палітвязняў і былых палітзняволеных па ўсёй краіне. КДБ правёў рэйды, допыты і затрыманні супраць амаль 300 чальцоў сем’яў цяперашніх і былых палітвязняў, а таксама бенефіцыяраў ініцыятывы INeedHelpBY па абвінавачаннях у "экстрэмізме". Большасць з іх — маці і жонкі палітвязняў, у тым ліку Марына Адамовіч, жонка Мікалая Статкевіча, Тацяна Севярынец, маці Паўла Севярынца, і раней арыштаваная Дар’я Лосік, жонка Ігара Лосіка.

Пасля гэтага рэйду затрымалі маці былой палітзняволенай Вольгі Такарчук — Ірыну Такарчук. Жанчыну асудзілі да трох гадоў калоніі.

Восенню 2024 году адбылася новая хваля. 14 лістапада супрацоўнікі КДБ зладзілі чарговы рэйд па ўсёй краіне — пад затрыманні трапілі таксама і сваякі палітвязняў. Арышты і вобшукі прайшлі ў шматлікіх людзей праз атрыманне дапамогі. Пра трэцюю хвалю пераследу стала вядома ўзімку — людзей дапытваюць, забіраюць тэхніку і банкаўскія карткі. Імаверна, гэта ізноў звязана з атрыманнем дапамогі. 

Часам са сваякамі запісвалі відэа, у якіх сваякі былі вымушаныя сказаць на камеру тое, што хацелі супрацоўнікі міліцыі. У ліпені 2024 году такія відэа запісалі з роднымі вядучых TikTok-акаўнтаў “Люстэрка”. У дачыненні да вядучых узбуджаны шэраг дадатковых крымінальных справаў — у Беларусі былі праведзеныя ператрусы і накладзеныя арышты на маёмасць. 

Восенню 2024 году на працу да маці жыхара Гомеля Мікалая Стагурскага прыйшлі з ператрусам сілавікі: яны канфіскавалі ў жанчыны тэлефон і пагражалі "закрыць на суткі". Раней хлопец распавёў аб вярбоўцы КДБ пасля затрымання "за экстрэмізм" і вымушанага інтэрв'ю дзяржТБ. Каб спыніць кантакты са спецслужбамі, Мікалаю прыйшлося выехаць у бяспечную краіну на тэрыторыю Еўразвяза, аднак і пасля гэтага супрацоўнік КДБ працягваў аказваць на яго ціск.

Пасля такіх вобшукаў і затрыманняў сваякі часта самі вымушаныя з’язджаць замяжу. Напрыклад, пасля студзеньскага рэйду была вымушаная з’ехаць з трыма дзецьмі Аляксандра Семянюк — дачка палітзняволенай Алены Гнаук.

Пераслед за ўдзел у маршах за мяжой

Следчы камітэт распачаў крымінальную справу супраць беларусаў, што выйшлі на акцыі да Дня волі па ўсім свеце. Ведамства паведамляла, што спіс падазраваных па справе "Беларусаў замежжа" папоўніўся 104 прозвішчамі. Яны нібыта прымалі ўдзел у вулічных акцыях на тэрыторыі Варшавы, Вільнюса, Уроцлава, Беластока, Бруселя, Батумі, Прагі, Каліфорніі, Філадэльфіі і г.д. Гэтыя людзі прызнаны падазраванымі па крымінальнай справе — ім інкрымінаваныя арт. 361-1 КК (Стварэнне экстрэмісцкага фармавання і ўдзел у ім) і арт. 369-1 КК (Дыскрэдытацыя Рэспублікі Беларусь).

У рамках расследавання крымінальнай справы ўжо атрымана інфармацыя аб аб'ектах нерухомасці і маёмасці на тэрыторыі Беларусі, якая належыць гэтым людзям. Цяпер праводзяцца следчыя дзеянні, у тым ліку агляды, ператрусы, накладанне арышту на маёмасць і іншыя працэсуальныя мерапрыемствы.

Так, напачатку сакавіка 2024 году  ініцыятывы "Народные посольства" ("Беларусы зарубежья"/"Беларусы замежжа") былі прызнаныя "экстрэмісцкімі фармаваннямі".

Разнастайныя спісы “непажаданых”

Штотыдзень у Беларусі папаўняюцца так званыя спісы “экстрэмістаў”, “тэрарыстаў” і “экстрэмісцкіх фармаванняў. Туды пастаянна трапляюць і беларусы, якія былі вымушаныя эміграваць праз палітычны пераслед — тыя, каго судзілі ў Беларусі ці завочна. Большасць абмежаванняў, якія накладаюцца на людзей у такіх спісах, тычацца дзейнасці ўнутры краіны. 

Нагадаем, у спісе “экстрэмістаў” цяпер амаль пяць тысяч чалавек, у “тэрарыстычным” — 1220 чалавек, сярод якіх больш за 500 — беларусы.

Таксама беларускія арганізацыі прызнаюць “экстрэмісцкімі фармаваннямі” — разам з гэтым публікуюцца прозвішчы асобаў, якія нібыта маюць да іх дачыненне. Напрыклад, напрыканцы году прызнаная "экстрэмісцкім фармаваннем" тэатральная ініцыятыва "Вольныя купалаўцы". Паводле ведамства, дачыненне да яе маюць восем актораў і акторак.

За шэсць месяцаў у расійскай базе вышуку аказаліся 773 грамадзян Беларусі — усяго ў ёй больш за 3 500 чалавек. Нагадаем, у базу дадалі беларускіх праваабаронцаў: Наталлю Сацункевіч, Леаніда Судаленку, Ігара Казмерчака, Ірыну Траццякову, Паўла Левінава, Марыю Тарасенку, Уладзіміра Хільмановіча, Зміцера Салаўёва, Алену Маслюкова, Сяржука Сыса. Таксама сярод тых, хто знаходзіцца ў міждзяржаўным вышуку, — журналісты-раследвальнікі з праекта “БЮРО”.

Крыміналізацыя сувязі з людзьмі за мяжой

Ва ўмовах, калі агромністая колькасць людзей завочна асуджаная, унесеная ў “экстрэмісцкія” і “тэрарэстычныя” спісы, а арганізацыя прызнаныя “экстрэмісцкімі фармаваннямі” фактычна крыміналізавана любая сувязь з людзьмі, якія маюць да гэтага дачынення. Вядома, што на беларусаў заводзяць крымінальныя справы за інтэрв’ю медыя, якія прызнаныя “экстрэмісцкімі”. 

У верасні 2024 году стала вядома, што заведзеная крымінальная справа за ўдзел у тэлешоў “План:Б” на “Белсаце” за 25 сакавіка і 1 красавіка. Падазраваных у садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці (ч. 2 арт. 361-4 КК) – больш за дзесятак чалавек. Да сваякоў і родных падазраваных прыходзілі следчыя, цікавіліся пра месцазнаходжанне удзельнікаў праграмы, апытваюць суседзяў, праводзілі іншыя працэсуальныя дзеянні. Вядома таксама пра некалькі ператрусаў.

Фігурантам крымінальнай справы, распачатай супраць тых, хто даваў інтэрв'ю СМІ, унесеным у спіс “экстрэмісцкіх фармаванняў”, стаў аршанскі праваабаронца і рэдактар партала Orsha.eu Ігар Казмерчак.

Дакументальны ціск

Некаторыя з формаў ціску звязаныя з заканадаўчымі абмежаваннямі, якія былі накладзеныя ў 2023 годзе. Яны працягвалі дзейнічаць і ў 2024 годзе, ускладняючы жыццё беларусам замежжа. Па-ранейшаму забаронена атрымліваць пашпарты за мяжой, а таксама ажыццяўляць у Беларусі здзелкі з маёмасцю на падставе даверанасці, якая выдадзена за мяжой. 

Апроч гэтага, працягваюць затрымліваць людзей, якія вярнуліся дадому пасля жыцця за мяжой.

Пераслед беларусаў за мяжой пракаментаваў юрыст "Вясны" Павел Сапелка: 

"Пераслед беларусаў за рэалізацыю сваіх грамадзянскіх правоў і свабод, а таксама праявы дзяржаўнага тэрарызму з мэтай запалохаць іншадумцаў, апанентаў рэжыму і нават звычайных людзей выйшаў за межы Беларусі.

Спецыяльная дакладчыца Савета па правах чалавека ААН Анаіс Марэн у сваёй заключнай справаздачы адзначыла недапушчальнасць мер, накіраваных супраць грамадзян, якія пераязджаюць за мяжу, і членаў іх сем'яў, палітычна матываванага пераследу і парушэння гарантый справядлівага судовага разбору. Асобна яна паказала на неабходнасць прыняцця мер, у адпаведнасці з унутраным заканадаўствам дзяржаў — сябраў Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, каб ліквідаваць рызыку масавай страты беларускімі грамадзянамі за мяжой пасведчанняў асобы і праязных дакументаў.

З лета 2020 года дзеянні беларускага рэжыму ўяўляюць сабой шырокамаштабны і сістэматычны напад на грамадзянскае насельніцтва. Улічваючы гэта, урад Літоўскай Рэспублікі, у адпаведнасці з артыкуламі 13 (а) і 14 Рымскага статута 30 верасня 2024 года, перадаў у Міжнародны крымінальны суд сітуацыю ў Рэспубліцы Беларусь для расследавання пракуратурай Суда. Урад адзначыў, што "у рамках гэтага нападу рэжым прымусова перамясціў сотні тысяч законных жыхароў Беларусі на тэрыторыі суседняй Літвы і іншых, без падстаў, дазволеных міжнародным правам. Такое перамяшчэнне, вядомае як дэпартацыя (паколькі яно ажыццяўляецца праз мяжу), адбылося з дапамогай розных асноўных дзеянняў/паводзін, названых вышэй, уключаючы высылку або іншыя прымусовыя дзеянні або іншыя звязаныя з гэтым злачынствы, і было здзейснена па палітычных матывах. 

Дэпартацыя была ключавой мэтай атакі беларускага рэжыму — пазбавіцца любымі сродкамі ад усіх крытыкаў і апанентаў, каб умацаваць аўтарытарнае становішча рэжыму ва ўладзе. Усе непасрэдныя выканаўцы, іх камандзіры і начальнікі былі відавочна дасведчаныя аб атацы. Існуюць відавочныя сувязі паміж высылкамі, пагрозамі і іншымі ключавымі фактарамі, якія спрыяюць прымусоваму асяроддзю, і агульнай атакай, якая вядзе да незаконнай дэпартацыі". Юрысты мяркуюць, што ў сукупнасці гэтыя дзеянні ўяўляюць сабой злачынствы супраць чалавечнасці трох розных тыпаў: (а) незаконная дэпартацыя, (б) пераслед і (в) іншыя бесчалавечныя дзеянні і, магчыма, іншыя звязаныя з імі злачынствы".

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Праваабаронцы "Вясны" ў лістападзе фіксавалі працяг тэндэнцыі крымінальнага пераследу грамадзян паводле палітычных матываў. За мінулы месяц ахвярамі рэпрэсіяў у крымінальным парадку сталі не менш за 144 чалавекі, з якіх 35 жанчын і 109 мужчын. Яшчэ чатыры чалавекі былі асуджаныя ў межах працэдуры спецыяльнай вытворчасці.

У лістападзе ў Мінску асудзілі 78 чалавек

Рэгіянальная структура пераследу паводле палітычных крымінальных справаў у лістападзе выглядала наступным чынам:

• Мінск – 78 чалавек;

• Брэсцкая вобласць – 28 чалавек;

• Гомельская вобласць – 9 чалавек;

• Мінская вобласць – 12 чалавек;

• Гродзенская вобласць – 8 чалавек;

• Віцебская вобласць – 3 чалавекі;

• Магілёўская вобласць – 6 чалавек.

Рэкордная колькасць сем'яў, што трапілі пад крымінальны пераслед

Цягам лістапада зафіксавана рэкордная колькасць сямейных пар або груп сваякоў, што трапілі пад палітычна матываваны крымінальны пераслед. У Мінскім гарадскім судзе разглядалася справа ў дачыненні да Генадзя ды Ірыны Саўрыцкіх, а таксама іх дачкі Віялеты Вярбіцкай – паводле часткі трэцяй арт. 130 КК, якая прадугледжвае адказнасць за распальванне варожасці. У Брэсцкім абласным судзе адбыўся разгляд справы паводле артыкула за здраду дзяржаве ў дачыненні да Уладзіслава і Таццяны Кашчэевых.

Яшчэ дзесяць груп сваякоў трапілі цягам лістапада пад пераслед паводле "народнага" 342 артыкула. У судзе Фрунзенскага раёна Мінска слухалася справа ў дачыненні да Ігара і Кацярыны Грамовічаў, а таксама Андрэя, Ганны і Таццяны Вашчышыных. Суд Кастрычніцкага раёна Мінска слухаў справы ў дачыненні да Марка Куніцкага ды Ірыны Пратазанавай-Куніцкай, а таксама Сяргея і Анжэлы Сандалюкоў.

Суд Цэнтральнага раёна Мінска слухаў справу ў дачыненні да Алега і Дзіяны Сіняўскіх. Суд Заводскага раёна Мінска разглядаў справу ў дачыненні да Ганны, Іны і Рамана Усманавых. У судзе Першамайскага раёна Мінска разглядалася справа ў дачыненні да Аксаны і Андрэя Салавей. Суд Дзяржынскага раёна слухаў справы ў дачыненні да Дар'і ды Міхаіла Навошаў, а таксама Іллі ды Алесі Жыбурт. У судзе Пінскага раёна з інтэрвалам у адзін дзень былі разгледжаныя справы ў дачыненні да Аляксандра і Антона Невар.

Рост выпадкаў паўторнага і наступнага асуджэння

На працягу лістапада былі зафіксаваныя пяць выпадкаў паўторнага пераследу грамадзян, супраць якіх раней ужываліся палітычна матываваныя крымінальныя рэпрэсіі. У судзе Цэнтральнага раёна Мінска разглядалася справа ў дачыненні да Сяргея Арлова паводле артыкула аб супраціве супрацоўніку органаў унутраных спраў. Раней, у ліпені 2022 года, мужчына быў асуджаны судом Чавускага раёна паводле артыкула, які прадугледжвае адказнасць за абразу прадстаўніка ўлады. Суд Фрунзенскага раёна Мінска разглядаў справу ў дачыненні да Цімура Хайруліна паводле артыкула аб абразе прадстаўніка ўлады. У жніўні 2022 года мужчына быў рэпрэсаваны Мінскім гарадскім судом паводле гэтыга артыкула і артыкула, які прадугледжвае адказнасць за распальванне варожасці.

Суд Мядзельскага раёна разглядаў справу ў дачыненні да экалагічнага актывіста Станіслава Таспаева паводле артыкулаў аб неаднаразовым парушэнні парадку арганізацыі або правядзення масавых мерапрыемстваў і дыскрэдытацыі Рэспублікі Беларусь. Роўна тры гады таму мужчына быў рэпрэсаваны гэтым жа судом паводле артыкула аб паклёпе – да двух гадоў абмежавання волі без накіравання ў папраўчую ўстанову адкрытага тыпу.

У судзе Маладзечанскага раёна слухалася справа паводле артыкула, які прадугледжвае адказнасць за абразу Лукашэнкі, у дачыненні да Антона Пугача, паўгода таму рэпрэсаванага судом Ленінскага раёна Магілёва на паўтара года пазбаўлення волі паводле гэтага ж артыкула і артыкула, які прадугледжвае адказнасць за абразу прадстаўніка ўлады.

Суд Кобрынскага раёна разглядаў справу паводле часткі першай і другой артыкула 342 КК РБ у дачыненні да Уладзіслава Насцюшкіна. Год таму ў гэтым жа судзе ён быў асуджаны паводле артыкула, які прадугледжвае адказнасць за распрацоўку, выкарыстанне, распаўсюджванне альбо збыт шкоднасных кампутарных праграмаў або спецыяльных праграмных або апаратных сродкаў.

Далейшы пераслед палітычных зняволеных

На працягу лістапада выразна стала праглядацца тэндэнцыя адвольнага пераследу палітычных зняволеных, якія трапілі ў жорны рэпрэсій у самым пачатку палітычнага крызісу ў сярэдзіне 2020 года, тэрмін пазбаўлення якіх напрыканцы 2024 года падыходзіў мусіў скончыцца. Суд Бабруйскага раёна разглядаў справы ў дачыненні да Паўла Спірына і Дзмітрыя Казлова паводле артыкула 411, які прадугледжвае магчымасць неаднаразовага і адвольнага дадання тэрміну пакарання асуджанаму да пазбаўлення волі за "злоснае непадпарадкаванне патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы, якая выконвае пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі".

У гэтым жа судзе і паводле гэтага ж артыкула разглядалася справа ў дачыненні да Сяргея Канавалава, які ў верасні 2022 года быў асуджаны да пазбаўлення волі на тэрмін у 15 гадоў паводле артыкулаў аб акце тэрарызму, наўмысным прывядзенні ў непрыдатнасць транспартнага сродку або шляхоў зносін і распальвання варожасці.

Артыкул 411 КК у лістападзе быў ужыты для падаўжэння тэрміну турэмнага зняволення ў дачыненні да Аляксандра Арановіча, асуджанага да шасці гадоў пазбаўлення волі за падрыхтоўку да масавых беспарадкаў і арганізацыю дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

• Прэзідэнтка Еўрапарламента Раберта Метсола прыняла Святлану Ціханоўскую перад пачаткам канферэнцыі высокага ўзроўню па Беларусі ў Еўрапарламенце.

• Беларуская лідарка падзякавала Метсоле за падтрымку Дзён Беларусі ў Бруселі і запрашэнне больш за 150 беларускіх прадстаўнікоў: праваабаронцаў, актывістаў, журналістаў і дзеячаў культуры.

• «Гэта сапраўды беспрэцэдэнтная падзея. Гэта дэманстрацыя вашай салідарнасці, падтрымкі», – адзначыла яна.

• Падчас сустрэчы Ціханоўская і Метсола абмеркавалі планы паглыблення ўзаемадзеяння паміж дэмакратычнымі сіламі Беларусі і Еўрапарламентам. Новым магчымасцям для партнёрства спрыяе падпісаны сёлета мемарандум аб супрацоўніцтве.

• Святлана Ціханоўская заклікала Еўрапарламент не прызнаваць выбары Лукашэнкі, працягваць прынцыповую і паслядоўную палітыку, дамагацца спынення рэпрэсіяў і вызвалення палітвязняў, а таксама спынення саўдзелу рэжыму ў вайне. Акрамя гэтага, былі абмеркаваныя магчымасці арганізацыі пленарных слуханняў па Беларусі ў Еўрапарламенце.

• «Усе апошнія гады прэзідэнтка Раберта Метсола займае рашучую і прынцыповую пазіцыю па Беларусі. Яна пастаянна падтрымлівае нашую барацьбу і падкрэслівае адрозненне паміж рэжымам і беларусамі. Я ведаю, што яна перажывае за нашую краіну і, асабліва, за нашых палітвязняў. Раберта Метсола стала хроснай для Паліны Шарэнды-Панасюк і актыўна падымае пытанне вызвалення яе і ўсіх палітвязняў на міжнародных пляцоўках.

• Я вельмі радая, што падтрымка Еўрасаюза для Беларусі застаецца нязменнай, і што тэма Беларусі аб’ядноўвае розныя групы і партыі ў Еўрапарламенце», – адзначыла Святлана Ціханоўская.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас Дзён Беларусі ў Бруселі беларуская лідарка правяла брыфінг для дэлегацыі Еўрапарламента.

Яна распавяла пра асноўныя выклікі, з якімі сутыкаецца Беларусь, падкрэсліла неабходнасць непрызнання «выбараў» 2025 і абвяшчэння іх нелегітымнымі, нагадала пра важнасць працы беларускіх незалежных СМІ і заклікала да падтрымкі беларускага грамадства. Акрамя гэтага, лідарка назвала дзейсныя спосабы дапамогі палітзняволеным і іх родным.

Вось што прапанавала Святлана Ціханоўская:

На #бязвыбары2025:
– Катэгарычна адмовіць гэтым «выбарам» легітымнасці.
– Падтрымаць намаганні па маніторынгу і дакументаванні парушэнняў, звязаных з «выбарамі».
– Узмацніць галасы дэмакратычных сілаў, каб супрацьпаставіць бачанне свабоднай Беларусі прапагандзе рэжыму Лукашэнкі.

Для падтрымкі

• Незалежных СМІ:
  – Аказваць пастаянную фінансавую і матэрыяльна-тэхнічную падтрымку незалежным СМІ.
  – Праводзіць трэнінгі па лічбавай бяспецы, журналісцкіх расследаваннях і прыцягненні аўдыторыі.
  – Ствараць партнёрствы з еўрапейскімі СМІ для ўзмацнення беларускіх галасоў на міжнародных платформах.

• Грамадзянскай супольнасці:
  – Падтрымліваць ініцыятывы, якія прасоўваюць дэмакратычныя каштоўнасці ў Беларусі, супрацьстаяць расійскай агрэсіі і ідэалогіі «рускага свету».
  – Спрасціць візавыя працэдуры і аблегчыць доступ да віду на жыхарства беларусам у эміграцыі.

• Палітвязняў:
  – Павысіць дасведчанасць аб палітычных зняволеных з дапамогай міжнародных кампаніяў.
  – Аказваць юрыдычную дапамогу зняволеным і іх сем’ям праз міжнародныя арганізацыі.
  – Стварыць мэтавую групу пад кіраўніцтвам ЕС для дакументавання парушэнняў правоў чалавека.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Гэта важная падзея аб’яднала міжнародных партнёраў для падтрымкі беларускага народа ў яго барацьбе за дэмакратыю і правы чалавека.

Падчас канферэнцыі прайшлі дзве панэльныя дыскусіі:

1. шляхі да дэмакратычнай будучыні Беларусі

2. правапарушэнні і лёс палітвязняў 

Мерапрыемства было арганізавана супольна Еўрапейскай службай вонкавых дзеянняў і Еўрапейскім парламентам у супрацы з Еўрапейскай камісіяй у рамках Дзён Беларусі ў Бруселі. 

Крыніца: Народныя амбасады Беларусі

«10 снежня скончыла жыццё самагубствам Святлана Круцікава. Жанчыну судзілі за распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў, падвяргалі вобшукам і псіхалагічнаму гвалту. Немагчыма нават усвядоміць, праз што прымусілі прайсці чалавека, што вырашыўся на такі страшны крок – крок адчаю і незваротнасці…

Рэжым знішчае людзей не толькі ў турмах. Ён руйнуе здароўе – як фізічнае, так і псіхічнае – цкаваннем, пагрозамі пераследу, бясконцымі маніпуляцыямі. У нейкі момант сэрцы нават загартаваных беларусаў не вытрымліваюць.

Такія навіны выклікаюць жудасць і боль. Рэпрэсіі і войны здольныя выбіць глебу з-пад ног і давесці да роспачы самых светлых людзей. Кожны з нас вымушаны змагацца з бясконцымі складанасцямі жыцця. Калі ласка, звяртайце ўвагу на вашых блізкіх і родных. Запытвайце пра іх справы, падтрымлівайце ў час небяспекі і заставайцеся побач адно з адным. Калі вы адчуваеце адзіноту і цяжар турбот, шукайце дапамогу сярод родных і дзяліцеся болем.

У гэты цяжкі момант я хачу выказаць шчырыя спачуванні родным Святланы. Страта блізкага чалавека – гэта неверагоднае гора, з якім не параўнаецца нішто».

Калі вы ці вашы блізкія адчуваеце праблемы з псіхічным здароўем, то можна звярнуцца па дапамогу да наступных арганізацыяў:
– еЗдоровье
– Belarus Women Fondation
– FENIKS
– Free Balarus Center
– Давер
– Служба Одно Окно
– Беларусский дом в Варшаве

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Беларуская лідарка падчас візіту ў Брусель адкрыла выставу «Галасы з турмы: Мастацтва як супраціў». У праекце прадстаўленыя малюнкі і лісты, якія раскрываюць гісторыі палітзняволеных Беларусі, іх супраціў і нязломнасць нават за кратамі.

Падчас прамовы Ціханоўская падкрэсліла важнасць і сэнс праекта, а таксама падзялілася асабістымі эмоцыямі пасля прагляду выставы.

«Гэтая выстава аддае даніну шанавання нашым палітвязням. Сёння іх больш за 1300 афіцыйна прызнаных. Рэальная лічба куды большая.

Вы можаце здагадацца, што ўражвае мяне больш за ўсё на гэтай выставе – сілуэт рукі майго мужа. Немагчыма перадаць словамі ўсе мае пачуцці. Сяргей адпраўляў такія лісты да таго, як быў пазбаўлены сувязі з навакольным светам. Гэта здарылася больш за 600 дзён таму. З таго часу мы разам з дзецьмі не атрымлівалі ад яго ніякіх вестак і не ведаем, ці жывы ён.

На шчасце, некаторыя з аўтараў выставы апынуліся на волі. Але многія творцы застаюцца за кратамі. Для іх напісанне вершаў ці маляванне – гэта бадай што спосаб захаваць чалавечнасць у нечалавечых умовах.

Праз выставы іх працы, мы напамінаем свету пра лёс нашых палітвязняў – і нагадваем, як важна вызваліць іх як мага хутчэй».

Выстава арганізаваная Еўрапейская службай знешніх сувязяў у супрацоўніцтве з беларускімі партнёрамі – Прадстаўніцтва па нацыянальным адраджэнні Аб’яднанага Пераходнага Кабінета, BySOL, «Краіна для Жыцця», Voices Across Borders, «Вольныя Паштоўкі».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Напярэдадні пасяджэння Савета міністраў АБСЕ 6 снежня 37 краін-удзельніц выступілі з тэматычнай заявай з нагоды выбараў у Беларусі. У ім адзначылі, што яны па-ранейшаму глыбока занепакоеныя пастаянна пагаршэннем сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі, паведаміў "Позірк".

Людзі, якія спрабуюць рэалізаваць свае правы і асноўныя свабоды ў Беларусі “працягваюць падвяргацца запалохванню, пераследам, абразам і адвольным затрыманням, уключаючы акты транснацыянальных рэпрэсій падчас выгнання”, адзначылі падпісанты.

Таксама асуджаецца ўдзел Беларусі ў “несправакаванай, неапраўданай і незаконнай вайне агрэсіі Расіі супраць Украіны, якая суправаджалася далейшымі парушэннямі правоў чалавека і садзейнічала рэгіянальнай і міжнароднай нестабільнасці”.

Зноў агучаны заклік да вызвалення ўсіх палітвязняў:

“Мы паўтараем, што беларускія ўлады павінны забяспечыць, каб да ўсіх асоб, пазбаўленых волі, ставіліся гуманна і з павагай да іх годнасці. Беларускія ўлады нясуць адказнасць за выкананне сваіх абавязацельстваў у рамках АБСЕ, у тым ліку ў адпаведнасці з Рашэннем Савета міністраў у Тыране 2020 года аб папярэджанні і выкараненні катаванняў і іншых жорсткіх, бесчалавечных або прыніжаючых годнасць відаў абыходжання і пакарання”.

“Хоць мы прызнаем памілаванні, якія былі прадастаўлены з ліпеня 2024 года, мы падкрэсліваем, што беларускія ўлады працягваюць адвольна затрымліваць значна больш грамадзян па палітычных матывах, чым яны памілавалі”, — адзначаюць аўтары.

Таксама ў АБСЕ “ўважліва сочаць за расследаваннямі перамяшчэнняў украінскіх дзяцей у або праз Беларусь”: “Мы заклікаем беларускія ўлады забяспечыць, каб ні адно ўкраінскае дзіця не было прымусова перамешчана на яе тэрыторыю або праз яе”.

Падпісанты нагадваюць, што ў 1990 годзе ў Капенгагене і Парыжы дзяржавы — удзельніцы АБСЕ ўзялі на сябе абавязацельствы па дэмакратыі і палітычным плюралізме, падкрэсліўшы, што “воля народа, свабодна і справядліва выяўленая з дапамогай перыядычных і сапраўдных выбараў, з’яўляецца асновай улады і легітымнасці любога ўрада”, і пацвердзілі гэтыя абавязацельствы ў Стамбуле ў 1999 годзе.

“Як могуць праходзіць свабодныя і справядлівыя выбары ў такім становішчы ў Беларусі? Дзе няма свабоды выказвання меркаванняў ці свабоды СМІ? Дзе кожны, хто выказвае пункт гледжання, які супярэчыць уладам, аб’яўляецца “экстрэмістам”? Дзе асобы, якія спрабуюць рэалізаваць сваё права на свабоду мірных сходаў і асацыяцый, сутыкаюцца з рэальнай пагрозай арышту і ўзяцця пад варту? У абстаноўцы абмежаванняў на палітычны ўдзел і фактычна не дапускаючай ніякай формы палітычнай апазіцыі ў краіне?” — гаворыцца ў дакуменце.

Падкрэсліваецца, што Мінск “павінен пакласці канец гэтым парушэнням правоў чалавека”.

Нагадаем, назіральнікі ад АБСЕ, як і на мінулыя выбарчыя кампаніі, у краіну не запрошаны.

"Праваабаронцы за свабодныя выбары"

Крыніца: ПЦ "Вясна"

У Вільнюсе адбыўся другі раунд Стратэгічнага дыялогу з урадам Злучаных Штатаў Амерыкі. Сустрэчу ўзначалілі намеснік памочніка дзяржсакратара ЗША Крыстафер Сміт і лідарка Аб’яднанага пераходнага кабінета Святлана Ціханоўская. У дыялогу прынялі ўдзел прадстаўнікі дэмакратычных інстытутаў Беларусі, грамадзянскай супольнасці, праваабарончых арганізацыяў і медыя.

Асноўныя тэмы і дамоўленасці:

• Палітычныя зняволеныя:

ЗША падкрэслілі неабходнасць безумоўнага вызвалення палітычных зняволеных. Былі абмеркаваныя пашырэнне дапамогі іх сем’ям, праграмы рэабілітацыі і псіхалагічная падтрымка для вызваленых.

• Грамадзянская супольнасць і медыя:

Працягнецца фінансавая падтрымка незалежных медыя і праваабаронцаў у выгнанні. Асаблівая ўвага будзе нададзеная беларускаму бізнесу, які дзейнічае за межамі краіны. 

• Расследаванні злачынстваў рэжыму:

ЗША падтрымліваюць міжнародныя расследаванні, якія ўключаюць збор сведчанняў і падрыхтоўку справаў для судоў па злачынствах супраць чалавечнасці.

• Нацыянальная ідэнтычнасць:

Падтрымка беларускіх культурніцкіх ініцыятываў будзе ажыццяўляцца праз праграмы захавання мовы, перакладу літаратуры, культурніцкіх мерапрыемстваў і адукацыйных ініцыятываў. 

• Праграмы абменаў:

За мінулы год больш за 100 беларусаў прынялі ўдзел у адукацыйных і прафесійных абменах з ЗША. Плануецца павелічэнне колькасці ўдзельнікаў у 2025 годзе, асабліва сярод маладых лідараў, педагогаў і прадстаўнікоў медыя.

• Санкцыі:

Працягнецца ўмацаванне існуючых санкцыяў. Новыя меры будуць скіраваныя на асобы і кампаніі, якія падтрымліваюць рэжым і ўдзельнічаюць у вайне супраць Украіны, уключаючы пастаўкі для расійскай абароннай прамысловасці.

• Выбары 2025 года:

Абмеркаваная немагчымасць правядзення свабодных выбараў у цяперашніх умовах. «Выбары», якія адбудуцца ў студзені 2025 года, не могуць быць прызнаныя справядлівымі. 

Сустрэча падкрэсліла важнасць далейшага ўмацавання партнёрства паміж ЗША і беларускімі дэмакратычнымі сіламі. Наступным крокам стане стварэнне рабочых групаў для рэалізацыі прынятых дамоўленасцяў.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Коратка:

• Шырокамаштабныя адвольныя рэпрэсіі супраць палітычных апанентаў рэжыму і іншадумцаў у Беларусі ўзмацніліся на фоне абвешчаных уладамі прэзідэнцкіх выбараў. Праз адсутнасць значных пратэсных праяваў улады распаўсюджваюць рэпрэсіі на падазроныя з іх пункту гледжання сферы грамадскага жыцця і групы, успрыманыя як нелаяльныя. Гэта фармуе атмасферу страху, прыгнятае імкненне да аднаўлення апазіцыйных палітычных інстытутаў і незалежнага грамадзянскага сектара. Узмацненне праявы дзяржаўнага тэрору ўяўляе сабой патэнцыйную пагрозу для ўсіх, хто не падтрымлівае рэжым.

• "Вясна" вітае працэс вызвалення палітвязняў, які працягваецца ў Беларусі, асабліва з ліку ўразлівых груп, раней заканчэння тэрміну пакарання і падтрымлівае ўсе намаганні па падтрыманні гэтага працэсу. Здабыццё свабоды кожным і кожнай – неацэннае і не супярэчыць выказанаму праваабаронцамі патрабаванню і стратэгічнай мэце – вызваленню ўсіх палітвязняў.

• Нягледзячы на вызваленне вялікай колькасці палітвязняў па заканчэнні тэрміна і ў парадку памілавання, іх колькасць застаецца стабільна высокай: на канец лістапада 2024 года ў Беларусі ў месцах пазбаўлення волі знаходзіліся 1 296 палітвязняў, з іх 172 жанчыны. За месяц праваабарончая супольнасць прызнала такімі 62 чалавекі. З лета 2020 года праваабарончай супольнасцю прызнаныя палітвязнямі 3 638 чалавек, з іх 669 жанчын.

• Праваабаронцы: лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, віцэ-прэзідэнт Міжнароднай федэрацыі за правы чалавека (FIDH) Валянцін Стэфановіч, а таксама Уладзімір Лабковіч, Марфа Рабкова,Андрэй Чапюк і Наста Лойка, адвольна асуджаныя да пазбаўлення волі, адбываюць пакаранне ў папраўчых калоніях.

• Вядома пра некалькіх палітвязняў, якія ўтрымліваюцца доўгі час у рэжыме інкамунікада: Віктар Бабарыка, Мікалай Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі і іншыя больш за год пазбаўленыя кантактаў са знешнім светам, у тым ліку ўнутры калоній; іх сітуацыя таксама мае рысы гвалтоўных знікненняў, забароненых міжнародным правам.

• У лістападзе падведзены вынікі крымінальнага пераследу ў Беларусі за кастрычнік: асуджаныя 172 чалавекі, з якіх 52 жанчыны і 120 мужчын. Яшчэ 12 чалавек былі асуджаныя ў межахпрацэдуры спецыяльнай вытворчасці.

• З верасня да сярэдзіны лістапада ў судах разгледзелі не менш за 1 213 палітычных адміністрацыйных спраў, абсалютная большасць з якіх — за распаўсюд «экстрэмісцкіх матэрыялаў». Масавыя затрыманні адбываюцца па ўсёй Беларусі, нават у маленькіх гарадах. За лістапад праваабаронцамі зафіксавана 671 фактаў рэпрэсій, з іх 377 судоў паводлеадміністрацыйных справаў. Траціна пераследуемых — жанчыны; больш за ўсё фактаў зафіксавана ў Брэсцкай і ў Гомельскай абласцях.

• Спісы асоб і фармаванняў, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай і тэрарыстычнай дзейнасці, а таксама экстрэмісцкіх матэрыялаў, рэгулярна папаўняюцца. Такім чынам ствараюцца перадумовы для новых нападаў на грамадзянскую супольнасць і яе прадстаўнікоў. Таксама гэта спосаб дадатковага, часта несудовага, адвольнага абмежавання правоў і свабод грамадзян.

• Па-ранейшаму праваабаронцамі «Вясны» рэгулярна выяўляюцца і дакументуюцца факты прымянення катаванняў і іншых забароненых відаў абыходжання ў ходзе расследавання палітычна матываваных крымінальных спраў, забароненых відаў абыходжання ў адміністрацыйным працэсе, а таксама ў месцах пазбаўлення волі.

• Экспертная місія кампаніі "Праваабаронцы за свабодныя выбары", арганізаваная Беларускім Хельсінкскім камітэтам і ПЦ "Вясна", апублікавала першую справаздачу з моманту пачатку выбарчай кампаніі аб сітуацыі перад прызначэннем выбараў, а таксама выпусціла аналітычную справаздачу аб утварэнні тэрытарыяльных выбарчых камісій.

• Праваабарончы цэнтр "Вясна" запрашае 10 снежня на адкрыццё выставы "Пачуцці" ў Варшаве, дзе будзе прадстаўлена калекцыя малюнкаў, створаных палітычнымі зняволенымі Беларусі ва ўмовах турэмнага зняволення. Падчас мерапрыемства адбудзецца прэзентацыя музычнага альбома "Пазначаныя жоўтым".

• 25 лістапада ў Міжнародны дзень барацьбы за ліквідацыю гвалту ў дачыненні да жанчын, традыцыйна пачаліся 16 дзён актыўных дзеянняў супраць гендарнага гвалту, якія скончацца 10 снежня — у Міжнародны дзень правоў чалавека.

Палітычна матываваны пераслед. Палітычныя зняволеныя

У пачатку лістапада стала вядома, што 11 кастрычніка ў магілёўскай папраўчай калоніі № 15 памёр Дзмітрый Шлетгаўэр — сёмы палітвязень, які памёр у месцах пазбаўлення волі. У пасведчанні аб смерці палітвязня паказаная прычына —  "механічная асфіксія". Вельмі часта такі запіс робяць пры самагубствах. Паводле крыніцы "Люстэрка", сям'я не верыць у самагубства, бо Дзмітрый меў планы, збіраўся пісаць прашэнне аб памілаванні. Улетку 2024 года мужчына быў асуджаны да 12 гадоў пазбаўлення волі ва ўмовах узмоцненага рэжыму па абвінавачванні ў "шпіянажы" (арт. 358 КК) і "садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці" (ч.1 арт. 361-4 КК).

На 30 лістапада ў месцах пазбаўлення волі ўтрымліваліся 1 296 палітычных зняволеных, з іх 172 жанчыны. Вядома пра 31 палітвязня з крытычным станам здароўя, не сумяшчальным з утрыманнем ва ўмовах пазбаўлення волі. За лістапад 62 чалавекі праваабаронцы прызналі палітычнымі зняволенымі.

На канец лістапада налічваецца 2 392 былых палітвязняў, з іх 499 жанчын. Стала вядома, што ў лістападзе цалкам адбылі свае тэрміны пазбаўлення волі як мінімум 24 палітвязні, а таксама мінімум 15 палітвязняў адбылі тэрмін у кастрычніку. 

У лістападзе А. Лукашэнка падпісаў яшчэ два ўказы аб памілаванні 63 чалавек, асуджаных па палітычных матывах. Усяго з чэрвеня гэтага года ў выніку памілавання выйшлі на волю 178 чалавек.

Пры гэтым, агульныя паказчыкі палітычна матываванага пераследу працягваюць расці. Усяго вядома, што з 2020 года як мінімум 7 615 чалавек сутыкнулася з палітычна матываваным крымінальным пераследам, і ў дачыненні да не менш за 6 249 чалавек вынесеныяпалітычна матываваныя прысуды.

У лістападзе быў зафіксаваны мінімум 671 выпадак палітычна матываваных рэпрэсій (затрыманні, ператрусы і г.д.), якія вынікаюць з крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу.

Палітвязні, якія застаюцца ў месцах пазбаўлення волі, працягваюць сутыкацца з ціскам з боку адміністрацый пенітэнцыярных установаў: змяшчэннем у ШІЗА і ПКТ, узмацненнем рэжыму адбыцця пакарання, новымі крымінальнымі абвінавачваннямі, адвольным абмежаваннем сувязяў са знешнім светам і інш.

У матэрыяле "Вясны" абагульнены звесткі аб пераследзе палітвязняў, які працягваецца пасля пазбаўлення волі.

Паводле наяўнай інфармацыі, у рэжыме інкамунікада (без якой-небудзь сувязі са знешнім светам, у існуючых умовах з'яўляецца разнавіднасцю катаванняў і змяшчае прыкметы гвалтоўнага знікнення) утрымліваюцца палітвязні Мікалай Статкевіч, Максім Знак, Ігар Лосік, Сяргей Ціханоўскі, Віктар Бабрыка, Аляксандр Францкевіч, Андрэй Новікаў і Уладзімір Кніга. Марыі Калеснікавай пасля больш за 600 дзён у рэжыме інкамунікада была дазволенасустрэча з бацькам.

Абвінавачванне паводле арт. 411 Крымінальнага кодэкса — на падставе сумы дысцыплінарных спагнанняў — прад'яўленыя палітвязням Аляксандру Арановічу, Сяргею Канавалаву, Паўлу Спірыну, Зміцеру Казлову і Ігару Карнею. Пасяджэнні па іх крымінальных справах прайшлі ў лістападзе, іх вынік пакуль невядомы: суды, як правіла, праходзяць на тэрыторыі калоній, фактычна ў закрытым рэжыме.

З прад'яўленнем новых палітычна матываваных абвінавачванняў сутыкнуўся палітвязень Цімур Хайрулін, які раней выйшаў на волю па заканчэнні тэрміну — яго абвінавацілі ў "абразе прадстаўніка ўлады" (арт. 369 Крымінальнага кодэкса). Цяпер суд прызначыў яму паўгода пазбаўлення волі, мужчыну ўзялі пад варту ў зале суда.

Стала вядома, што ў дачыненні да палітвязня Сяргея Маўшука суд разгледзіць пытанне аб яго пераводзе на турэмны рэжым.

Пераслед праваабаронцаў

За сваю праваабарончую дзейнасць больш за чатыры гады ў няволі знаходзіцца Марфа Рабкова іАндрэй Чапюк, і больш за тры гады — лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, Валянцін Стэфановіч і Уладзімір Лабковіч; больш за два гады — праваабаронца Human Constanta Наста Лойка.

Па даных праваабаронцаў "Вясны", за перыяд з верасня 2020 па 2024 год было затрымана больш за 50 актывістаў незалежных прафсаюзаў і арганізатараў стачкамаў на прадпрыемствах. Многія з іх за сваю дзейнасць па абароне працоўных правоў трапілі пад крымінальны пераслед.

Праваабаронцу "Вясны" Алену Маслюкову, у дачыненні да якой раней быў вынесенызавочны прысуд, Міністэрства ўнутраных справаў дадало ў "Пералік грамадзян Рэспублікі Беларусь, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці".

Таксама, шэраг імёнаў праваабаронцаў з'явіўся ў базе даных асоб, якія знаходзяцца ў вышуку на тэрыторыі Беларусі і Расіі.

15 лістапада адзначаецца Міжнародны дзень пісьменніка ў няволі. У 1981 годзе гэты дзень быў абвешчаны Міжнародным ПЭН-клубам у падтрымку пісьменнікаў, якія знаходзяцца за кратамі. Штогод Нацыянальныя ПЭН-цэнтры і іх сябры па ўсім свеце адзначаюць гэты дзень, каб прыцягнуць увагу да несправядлівага зняволення пісьменнікаў і пісьменніц у розных краінах. Паводле падлікаў Беларускага ПЭНа, цяпер у зняволенні як мінімум 38 людзей Слова. Агулам яны асуджаныя да 238 гадоў пазбаўлення і абмежавання волі.

Катаванні, жорсткае, бесчалавечнае, прыніжаючае абыходжанне

З 2020 года праваабаронцы "Вясны" задакументавалі больш за 1 850 пацярпелых ад катаванняў і іншых відаў забароненага абыходжання. У Відэа "Вясны" актывістка і студэнтка Ганна, былы палітвязень па "справе Зэльцэра" Арцём Задруцкі і асуджаны за самы вялікі Марш у гісторыі Беларусі Яраслаў, распавялі пра катаванні і жорсткае абыходжанне пры затрыманні і ў месцах няволі Беларусі. 

Перажыўшыя акты жорсткага абыходжання і адвольнага пазбаўлення волі распавядаюцьправаабаронцам абставіны справаў.

Былыя палітвязні апісалі, як адміністрацыя калоніі адвольна абмяжоўвала ім магчымасць папоўніць існуючы недахоп харчавання пакупкамі ў краме калоніі.

Праваабаронцы "Вясны" і "Прававой ініцыятывы" апублікавалі справаздачу "Як успрымаюць справядлівасць людзі, якія перажылі катаванні і/або жорсткае абыходжанне", прысвечаную таму, як успрымаюць справядлівасць беларусы і беларускі, якія сутыкнуліся з дзяржаўным гвалтам падчас і пасля масавых пратэстаў 2020 года. Дакумент ўяўляе сабой унікальнае даследаванне справядлівасці з трох частак: прававы аналіз, псіхалагічныя аспекты і сацыялагічныя дадзенныя. 

Дванаццаць найбуйнейшых праваабарончых арганізацый выступілі з адкрытым лістом аб падтрымцы перадачы Літвой у офіс пракурора Міжнароднага крымінальнага суда сітуацыі, звязанай са злачынствамі супраць чалавечнасці, здзейсненымі вышэйшым кіраўніцтвам рэжыму Лукашэнкі. Яны заклікаюць дзяржавы-удзельніц МКС далучыцца да звароту Літвы з просьбай аб расследаванні такіх злачынстваў.

Дэградацыя адвакатуры. Пераслед адвакатаў

Адвакатура па-ранейшаму палітызуецца і ўцягваецца ў абслугоўванне інтарэсаў рэжыму: старшыня Беларускай рэспубліканскай калегіі адвакатаў Аляксей Швакаў у інтэрв'ю дзяржаўнаму інфармацыйнаму агенцтву БЕЛТА, згадаў прававую працу адвакатаў у розных працоўных калектывах, установах адукацыі па адным з «самых актуальных пытанняў, якое цікавіць людзей» – выбары прэзідэнта, якія маюць адбыцца: «адвакаты не толькі тлумачаць асноўныя нормы заканадаўства, але і звяртаюць увагу на адказнасць кожнага за свой голас».

На перыяд выбараў у Мінску арганізавана дзяжурства прадстаўнікоў Мінскай гарадской калегіі адвакатаў для правядзення бясплатных кансультацый у грамадскіх прыёмных Мінскай гарадской і раённых структур РГА «Белая Русь»; падкрэсліваецца, што «падчас прыёму грамадзян у грамадскіх прыёмных «Белай Русі» можна пакінуць подпіс у падтрымку вылучэння кандыдатам у Прэзідэнты Рэспублікі Беларусь Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі».

Падчас асветніцкіх мерапрыемстваў на прадпрыемствах і ў арганізацыях адвакаты паўсюдна тлумачылі «пытанні адміністрацыйнай і крымінальнай адказнасці за парушэнне грамадскага парадку і бяспекі».

За тры месяцы восені 2024 года кваліфікацыйнай камісіяй пры Міністэрстве юстыцыі прынята рашэнне аб магчымасці спынення ліцэнзіі ў дачыненні да чатырох адвакатаў — А.Марозава, Ю. Марозава, М. Севярын, Е. Розавай.

Такая сітуацыя з найважнейшым інстытутам прававой сістэмы дзяржавы заканамерна негатыўна адбіваецца на правах людзей, якія маюць патрэбу ў кваліфікаванай прававой дапамозе і эфектыўнай абароне сваіх правоў. Знішчаная незалежнасць адвакатуры цягне за сабой безабароннасць адвакатаў перад прафесійнымі рызыкамі, страту даверу, самацэнзуру, зніжэнне агульнага прафесійнага ўзроўню.

Пераслед журналістаў і супрацоўнікаў СМІ

Па стане на 30 лістапада пазбаўленыя волі 36 журналістаў і супрацоўнікаў СМІ.

У канцы лістапада стала вядома пра тое, што ў судзе Шклоўскага раёна 11 снежня пачнецца разгляд чарговай крымінальнай справы палітвязня журналіста і блогера Ігара Карнея, якога ў сакавіку гэтага года асудзілі да трох гадоў зняволення. Справу будзе разглядаць суддзя Аляксандр Тараканаў. Журналіста абвінавачваюць паводле ч. 1 арт. 411 Крымінальнага кодэкса (злоснае непадпарадкаванне патрабаванням адміністрацыі калоніі). Вядома, што адміністрацыя шклоўскай калоніі № 17 змяшчала журналіста некалькі разоў у ПКТ. Фактычна, цяпер яго будуць судзіць у крымінальным парадку за" парушэнні", за якія ён ужо атрымаў спагнанні ад адміністрацыі. Палітвязню могуць дадаць яшчэ адзін год пазбаўлення волі.

Парушэнне свабоды мірных сходаў. Падаўленне свабоды выказвання меркаванняў

У Беларусі па-ранейшаму ігнаруюцца міжнародныя абавязкі па павазе, абароне і забеспячэнні рэалізацыі правоў на свабоду мірных сходаў і выказвання меркаванняў: удзельнікаў пратэстаў і іншадумцаў прыцягваюць да крымінальнай адказнасці як вочна, так і завочна, з сур'ёзнымі парушэннямі стандартаў справядлівага суда.

У прыватнасці, у судзе Ленінскага раёна Брэста 6 лістапада вынесены прысуд Артуру Трушко,Вадзіму Кутасевічу і Аліне Новікавай па ч.1 арт. 342 (актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак) Крымінальнага кодэкса. Справу разглядаў суддзя Дзмітрый Шурын. Звесткі пра прысуд апублікаваў у сваім прэс-рэлізе Брэсцкі абласны суд, заўважыла "Берасцейская вясна". Артуру Трушко і Вадзіму Кутасевічу суддзя прызначыў кожнаму па адным годзе і шэсць месяцаў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму. Аліне Новікавай – два гады абмежавання волі без накіравання ў папраўчую ўстанову адкрытага тыпу.

У судзе Лунінецкага раёна 28 і 31 кастрычніка разглядалі крымінальную справу супраць Артура Молчана і Артура Канапацкага паводле арт. 370 Крымінальнага кодэкса (здзек над дзяржсімвалам). Суддзя Святлана Братанава прызнала хлопцаў вінаватымі і прызначыла кожнаму па шэсць месяцаў пазбаўлення волі ва ўмовах агульнага рэжыму. Працэс праходзіў у выязным судовым пасяджэнні ў прысутнасці студэнтаў Політэхнічнага і аграрнага каледжаў. Молчана і Канапацкага адразу ўзялі пад варту. Як паведаміла "Берасцейская Вясна", хлопцаў асудзілі за тое, што яны ў 2021 годзе знялі дзяржаўны сцяг з будынка крамы ў аг. Дзятлавічы і нібыта спалілі.

У судзе Рагачоўскага раёна 8 кастрычніка адбыўся суд над 46-гадовым мясцовым жыхаром Аляксандрам Акакіевым. Яго прызналі вінаватым у абразе А. Лукашэнкі (ч. 2 арт. 368 Крымінальнага кодэкса). Суддзя Ірына Прадун прызначыла Аляксандру адзін год і шэсць месяцаў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму, паведаміла "Гомельская Вясна".

"Вясна" распавяла, колькі людзей асудзілі з 2020 года за абразу і паклёп на А.Лукашэнку, а таксама пра самыя абсурдныя прычыны пераследу па гэтых артыкулах.

Пераслед пад выглядам барацьбы з экстрэмізмам і тэрарызмам

Заканадаўства аб барацьбе з экстрэмізмам і тэрарызмам у Беларусі выкарыстоўваецца выключна для палітычна матываванага пераследу грамадзян за рэалізацыю сваіх грамадзянскіх і палітычных правоў, а таксама як інструмент дзяржаўнага тэрору, у прыватнасці – для стварэння фармальных перадумоваў для апраўдання арыштаў і працяглага пазбаўлення волі.

Унясенне розных суб'ектаў у "Пералік арганізацый, фарміраванняў, індывідуальных прадпрымальнікаў, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці" закладвае аснову для пераследу грамадзян за стварэнне экстрэмісцкіх або ўдзел у іх дзейнасці. У лістападзе Пералік папоўніўся чатырма пазіцыямі; усяго за тры гады (першае рашэнне прынята 21 верасня 2021 года) было прынята 246 адпаведных рашэнняў КДБ і МУС. У ліку новых "экстрэмісцкіх фармаванняў", сярод якіх "дваровая кааліцыя "Ордэн", з дзейнасцю якой звязаныя шырокамаштабныя затрыманні, якія адбыліся ў канцы верасня ў Беларусі, якія закранулі не менш за 200 чалавек.       

У Пералік грамадзян Рэспублікі Беларусь, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці, за лістапад унесена 120 чалавек, у тым ліку 37 жанчын. Сярод новых імёнаў –  асуджаныя завочна праваабаронца Алена Маслюкова і грамадскія дзяячкі Вераніка Цапкала і Вольга Карач, адзначаныя ў пераліку як тыя, хто адбывае пакаранне. Усяго ў пераліку імёны 4 714 чалавек. Унесеныя ў Пералік на працяглы тэрмін (на тэрмін судзімасці і пяць гадоў пасля яе пагашэння) паражаюцца ў правах.

У Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў унесены прызнаныя экстрэмісцкімі на падставе 107 судовага рашэння тэлеграм-каналы, Youtube і Tik-Tok каналы, старонкі ў сацыяльных сетках і іншыя крыніцы і носьбіты інфармацыі. Распаўсюд "экстрэмісцкіх матэрыялаў", пад якім беларускія спецслужбы і суды як правіла разумеюць няпэўна шырокае кола дзеянняў, не толькі тыя, якія прама забароненыя законам і пераследуюцца па Кодэксе аб адміністрацыйных правапарушэннях, цягнуць пазбаўленне волі ці буйны штраф. Некалькі захаваных у сацыяльных сетках забароненых спасылак становяцца падставай для няпэўна працяглага адміністрацыйнага арышту – паслядоўна за кожную з захаваных або "распаўсюджаных" спасылак.

Варта падкрэсліць, што паводле інфармацыі першага намесніка міністра інфармацыі Андрэя Кунцэвіча, спіс налічвае 6 565 матэрыялаў. Спіс вядзецца з верасня 2008 года. Юрыдычная служба "Вясны" распавяла, як інфармацыйная прадукцыя становіцца экстрэмісцкай па рашэнні суда.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Выступ кіраўніка Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Паўла Латушкі на сайд-івэнце «Беларуская сітуацыя ў МКС: юрысдыкцыя МКС і неабходнасць падтрымкі дзяржамі-удзельніцамі» ў рамках 23-й сесіі Асамблеі Міжнароднага крымінальнага суда

2 снежня 2024 года, Гаага

Паважаны кіраўнік міжнароднага прадстаўніцтва Міністэрства юстыцыі Літвы, спадар Дзіковіч, прадстаўнікі дзяржаў-удзельніц МКС.

Паважаныя арганізатары і дакладчыкі, паважаныя госці,

Перш за ўсё, дзякуй за прыцягненне ўвагі да Беларусі і злачынстваў, якія здзяйсняюцца рэжымам як унутры краіны, так і за яе межамі. Гэта першае ў гісторыі мерапрыемства, прысвечанае сітуацыі ў Беларусі, на Асамблеі Міжнароднага крымінальнага суда.

Прайшло чатыры з паловай гады з таго часу, як Беларусь стала арэнай масавых зверстваў... Чатыры гады цяжкіх міжнародных злачынстваў, такіх як масавыя катаванні, бесчалавечнае і прыніжаючае годнасць абыходжанне, згвалтаванні і іншыя формы сэксуальнага гвалту, гвалтоўныя знікненні, адвольныя заключэнні і забойствы…

Усе гэтыя зверствы адбываюцца ва ўмовах поўнай беспакаранасці для злачынцаў.

Рэжым у Мінску стварыў неверагодна эфектыўную машыну для масавага пераследу і рэпрэсій супраць тых, каго яны лічаць «нелаяльнымі». Гэты рэжым распрацаваў і ўкараніў цэлую дзяржаўную палітыку пераследу, увёўшы заканадаўства, накіраванае на дыскрымінацыю так званых нелаяльных, з мэтай, як неаднаразова заяўляў сам Аляксандр Лукашэнка, «ачысціць беларускае грамадства».

Створаная атмасфера страху, тэрору і пераследаў вымусіла каля 300,000 чалавек пакінуць сваю радзіму. Гэта азначае, што кожны трыццаты жыхар пакінуў Беларусь. У іх проста не заставалася іншага выбару. Мы разглядаем усіх гэтых людзей як ахвяр злачынства дэпартацыі, злачынства супраць чалавечнасці.

Аднак беларускія ўлады не спыніліся на выгнанні часткі насельніцтва за межы Беларусі; яны працягваюць пераследаваць беларусаў за мяжой.

Беларусы за мяжой і ў выгнанні падвяргаюцца:

• запалохванню і пагрозам гвалтам;

• ціску і крымінальнаму пераследу іх сваякоў і сяброў;

• судоваму пераследку, а менавіта: крымінальным справам, ініцыяваным па палітычных матывах, завочным судовым працэсам без выканання належных працэдур, канфіскацыі маёмасці;

• пазбаўленню іншых фундаментальных правоў.

Мы лічым, што гэтыя дзеянні ў сукупнасці ўяўляюць сабой злачынства супраць чалавечнасці ў форме пераследу, здзейсненае высокапастаўленымі прадстаўнікамі рэжыму за межамі краіны супраць беларусаў у выгнанні.

Такім чынам, 30 верасня Літва стала першай краінай, якая, прытрымліваючыся ідэалаў міжнароднага правасуддзя, скарысталася сваім правам у адпаведнасці з артыкулам 14 Рымскага статута і перадала ў Офіс Пракурора Міжнароднага крымінальнага суда сітуацыю з трансгранічнымі злачынствамі супраць чалавечнасці, здзейсненымі высокапастаўленымі прадстаўнікамі рэжыму Лукашэнкі.

Адно з найважнейшых пытанняў сёння:

Ці далучацца іншыя краіны да ініцыятывы Літвы ў будучыні?

Практыка паказвае, што далучэнне іншых дзяржаў-удзельніц да звароту мае вялікае значэнне для поспеху гэтага працэсу.

Мы таму заклікаем нашых партнёраў — асабліва Польшчу і Латвію, якія далі прытулак большасці беларускіх бежанцаў, — падтрымаць зварот Літвы, умацаваць гэтыя намаганні па забеспячэнні адказнасці. І я шчыра веру, што сённяшняя выдатная экспертная дыскусія прадаставіць удзельнікам пераканаўчыя аргументы.

Дзякуй!

Крыніца: НАУ

26 лістапада 2024 года ў Атаве адбыліся стратэгічныя кансультацыі Ураду Канады і прадстаўнікоў беларускіх дэмакратычных сілаў: Святланы Ціханоўскай і яе Офіса, членаў Аб’яднанага Пераходнага Кабінета і прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці Беларусі. 

Сустрэча прайшла ўпершыню і была прысвечаная пытанням:
– абароны асноўных правоў чалавека;
– дэмакратычнай устойлівасці;
– мэтанакіраваным санкцыям;
– дэмакратызацыі;
– вяршэнства права;
– дзеянням па забеспячэнні адказнасці рэжыму Лукашэнкі.  

Удзельнікі выказалі сур’ёзную занепакоенасць працяглым ігнараваннем волі беларускага народа, асабліва напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2025 года ў Беларусі, якія, як чакаецца, не будуць свабоднымі і справядлівымі.  

Бакі рашуча асудзілі сістэматычнае выкарыстанне катаванняў, нечалавечага і зневажальнага абыходжання або пакарання, утрымання без сувязі са знешнім светам і іншых формаў рэпрэсіяў у Беларусі. Яны заклікалі да неадкладнага вызвалення ўсіх палітычных зняволеных і аднаўлення дэмакратычных свабод у краіне.  

Канада падкрэсліла прыхільнасць узмацненню міжнародных намаганняў па супрацьдзеянні ўплыву Расіі і абароне правоў грамадзянаў Беларусі, уключаючы іх права на самавызначэнне. Бакі адзначылі важнасць усталявання сувязяў паміж беларускай грамадзянскай супольнасцю і дэмакратычнымі інстытутамі Еўропы і Паўночнай Амерыкі, а таксама ўмацавання міжнародных сетак, якія падтрымліваюць беларусаў у барацьбе за свабоду, правы чалавека і незалежнасць.  

Урад Канады пацвердзіў прыхільнасць да выкарыстання мэтанакіраваных санкцыяў супраць асобаў і арганізацыяў, якія парушаюць правы чалавека або падтрымліваюць, наўпрост ці ўскосна, агрэсіўную вайну Расіі супраць Украіны.  

Улічваючы важную ролю незалежных СМІ, абодва бакі пагадзіліся падтрымліваць беларускіх журналістаў і медыяарганізацыі – асабліва тыя, што забяспечваюць дакладную інфармацыю аўдыторыі як унутры Беларусі, так і за яе межамі.  

Кансультацыі Канады з беларускімі дэмакратычнымі сіламі пацвердзілі агульнае бачанне свабоднай і дэмакратычнай Беларусі: вольнай ад прыгнёту, карупцыі і замежнага ўмяшання. Бакі выказалі гатоўнасць працягваць адстойваць агульныя дэмакратычныя каштоўнасці і свабоды, паглыбляючы партнёрства праз узмоцненае супрацоўніцтва і рэалізацыю сумесных ініцыятываў, накіраваных на будаўніцтва будучыні, дзе Беларусь будзе свабоднай ад прыгнёту і знешняга ўмяшання. 

Крыніца: Святлана Ціханоўская

28 лістапада акружны суд Познані пастанавіў адмовіць у экстрадыцыі беларуса Дзмітрыя Плескачова. Суд прызнаў, што запыт на экстрадыцыю актывіста, якога пераследуе рэжым Лукашэнкі, з’яўляецца палітычна матываваным.

«Экстрадыцыя стала б грубым парушэннем прынцыпаў міжнароднага права. Мы ўдзячныя польскім уладам за іх паслядоўную падтрымку ў барацьбе за дэмакратычныя каштоўнасці і абарону правоў беларусаў і беларусак», – адзначыў па заканчэнні пасяджэння Леанід Марозаў, дарадца Святланы Ціханоўскай па прававых пытаннях.

Варта падкрэсліць: прадстаўнік польскай пракуратуры таксама заявіў аб незаконнасці патрабаванняў рэжыму Лукашэнкі аб экстрадыцыі.

Адмова ў экстрадыцыі стала магчымай дзякуючы зладжанай працы дэмакратычных сілаў і польскага адваката, які прадстаўляў інтарэсы Дзмітрыя ў судзе. Офіс Святланы Ціханоўскай загадзя атрымаў інфармацыю пра гэтую справу ад прадстаўніцы Аб’яднанага Пераходнага Кабінета па сацыяльнай палітыцы Вольгі Зазулінскай і праваабарончай арганізацыі «Dissident.by». Юрыдычная каманда Офіса аказала неабходную падтрымку і дапамогу Дзмітрыю і прысутнічала на пасяджэнні.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

У Атаве адбыліся першыя стратэгічныя кансультацыі паміж урадам Канады і беларускімі дэмакратычнымі сіламі – аналаг Стратэгічнага дыялогу з ЗША. Пра правядзенне кансультацыяў было вырашана на сустрэчы Святланы Ціханоўскай з міністаркай замежных справаў Канады Мелані Жалі. 

Кансультацыі праходзілі па наступных напрамках: 

1. Палітыка, бяспека і палітвязні.

2. Дэмакратызацыя і падтрымка беларускіх медыя.

3. Прыцягненне рэжыму да адказнасці за злачынствы супраць чалавечнасці.

4. Непрызнанне «бязвыбараў-2025».

Інтарэсы беларускага боку адвакатавалі Святлана Ціханоўская і яе Офіс, прадстаўнік Аб’яднанага пераходнага кабінета Уладзімір Астапенка, прадстаўнікі НАУ, БелПол, а таксама журналісты незалежных беларускіх медыя. З канадскага боку бралі ўдзел прадстаўнікі ўраду, амбасадарка Канады ў Польшчы Кэтрын Годзін, МЗС, дырэктары дэпартаментаў, якія займаюцца санкцыямі і міжнародным правасуддзем.

Асноўная ўвага падчас кансультацыяў была прысвечаная падтрымцы незалежных СМІ, прыцягненню рэжыму Лукашэнкі да адказнасці за злачынствы супраць чалавечнасці, «бязвыбарам» 2025 году і ваенна-палітычнай сітуацыі ў рэгіёне.

Святлана Ціханоўская адзначыла:

«Кансультацыі адкрылі новую старонку ў адносінах паміж Беларуссю і Канадай. Мы будзем працаваць разам для вызвалення палітвязняў, падтрымкі незалежных медыя і грамадзянскай супольнасці Беларусі. У наступным годзе Канада пачынае старшынства ў G7, і мы спадзяёмся, што Беларусь будзе адным з прыярытэтаў».

Мэта падобных камунікацыяў – выпрацоўка супольных пазіцыяў і прыярытэтаў па ключавых пытаннях і паляпшэнне праграмаў падтрымак. Правядзенне такіх кансультацыяў спрыяе прызнанню суб’ектнасці дэмакратычных сілаў.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас працоўнага візіту ў Канаду Святлана Ціханоўская выступіла перад Парламенцкай асамблеяй НАТА, якая сабрала больш за 260 парламентарыяў з краінаў-чальцоў Альянсу і партнёрскіх дзяржаваў. Асноўныя тэмы асамблеі ўключалі вайну ва Украіне, трансфармацыю НАТА перад пагрозамі з боку аўтарытарных рэжымаў, а таксама шырокі спектр пытанняў бяспекі, з якімі сутыкаецца Альянс. 

Тэмы, якія Ціханоўская акрэсліла ў прамове:

 📌 Важнасць пераменаў у Беларусі.

📌 Неабходнасць падтрымкі дэмакратычных сілаў. Ціханоўская заклікала разглядаць дапамогу Беларусі не як дабрачыннасць, а як інвестыцыю ў бяспеку і стабільнасць рэгіёну.

📌 Перамога Украіны – ключ да свабоды Беларусі.

📌 Супраціў рэжыму. Беларусы працягваюць змагацца за перамены, нягледзячы на рэпрэсіі.

📌 Аўтарытарныя рэжымы не вечныя. Дыктатура выглядае моцнай, але яна крохкая.

📌 Заклік да дзеянняў. Лідарка дэмакратычных сілаў папрасіла міжнародную супольнасць адназначна асудзіць фальшывыя выбары ў Беларусі і падтрымаць ініцыятывы па прыцягненні рэжыму да адказнасці.

Святлана Ціханоўская: «Рэжым сам сябе не зменіць. Дыктатуру трэба замяніць дэмакратыяй, бо без гэтага палітвязні не будуць вызваленыя, правакацыі на мяжы не спыняцца, і Лукашэнка застанецца пагрозай для ўсяго рэгіёну. Беларусь не павінна стаць суцяшальным прызам для Пуціна. Давайце змагацца за будучыню, дзе Беларусь і Украіна свабодныя, а Еўропа аб’яднаная».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

З В’етнама экстрадавалі грамадзяніна Беларусі Васіля Верамейчыка, былога байца палка Каліноўскага, які ў 2020 годзе ўдзельнічаў у пратэстах у Беларусі, а затым пераехаў ва Украіну, дзе служыў намеснікам камандзіра батальёна «Волат». У 2024 годзе, пасля заканчэння службы, Васіль быў абраны ў Каардынацыйную раду і стаў сузаснавальнікам Асацыяцыі беларускіх ветэранаў.

Экстрадыцыя Васіля Верамейчыка – гэта прамое наступства рэпрэсіўнай палітыкі рэжыму Лукашэнкі, які працягвае пераслед апанентаў, выводзячы ўзровень рэпрэсіяў на міжнародны ўзровень. Офіс Святланы Ціханоўскай падкрэслівае неабходнасць узмацнення міжнародных механізмаў абароны правоў чалавека. Гэтая абарона неабходная не толькі беларусам і беларускам, якія ратуюцца ад рэпрэсіяў, але і тым, хто абараняе будучыню Еўропы, змагаючыся на баку Украіны.

Заклікаем міжнародную супольнасць:
– змяніць падыходы да разгляду справаў па прадастаўленні міжнароднай абароны, акцэнтуючы ўвагу на індывідуальным аналізе абставінаў кожнага асобнага выпадку;
– разарваць супрацоўніцтва з сілавымі структурамі Рэспублікі Беларусь;
– прыпыніць двухбаковыя пагадненні аб экстрадыцыі і прававой дапамозе з Рэспублікай Беларусь.

Настойліва рэкамендуем усім беларусам, якія знаходзяцца за межамі краіны, быць максімальна ўважлівымі і асцярожнымі, улічваючы магчымыя дзеянні спецслужбаў рэжыму Лукашэнкі. Каб мінімізаваць рызыку экстрадыцыі, звярайцеся з сайтам pashpart.org і правярайце спіс краінаў, куды небяспечна накіроўвацца беларусам, якія падпалі пад пераслед рэжыму.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас працоўнага візіту ў Вену беларуская лідарка далучылася да мерапрыемства Арганізацыі бяспекі і супрацоўніцтва ў Еўропе (АБСЕ). Падзея сабрала амбасадараў і дыпламатаў, якія прадстаўляюць краіны-чальцы АБСЕ, а таксама сяброў групаў за дэмакратычную Беларусь.

Ціханоўская ўзняла актуальныя пытанні ў дачыненні да Беларусі, якія АБСЕ важна трымаць на парадку дня:

• Рэгіянальная бяспека

«Без дэмакратычнай Беларусі ў рэгіёне не будзе трывалага міру. Калі б рэжым Лукашэнкі скончыўся ў 2020 годзе, поўнамаштабнае ўварванне Расіі ва Украіну, магчыма, і не пачалося б. Такім чынам барацьба за перамены ў Беларусі не з’яўляецца ўнутраным пытаннем».

• Беларусь на карце Еўропы

«Нашыя незалежнасць і існаванне знаходзяцца пад пагрозай. Магчыма, перамовы аб спыненні вайны ва Украіне пачнуцца найбліжэйшым часам. Баюся, што Беларусь будзе аддадзеная Пуціну ў якасці суцяшальнага прыза».

• Не дазволіць рэжыму перагарнуць старонку

«26 студзеня Лукашэнка правядзе так званыя «выбары», на якіх не будзе ні кандыдатаў, ні падліку галасоў, ні назіральнікаў. Былыя кандыдаты застаюцца ў турме, як і тысячы іншых беларусаў. Сотні тысячаў грамадзянаў – у выгнанні і пазбаўленыя выбарчых правоў. Пасля гэтага фарсу палітыка заходніх краінаў у дачыненні да Беларусі не павінна мяняцца».

• Пасярэдніцтва АБСЕ ў правядзенні пераходнага перыяду

«Мы распрацавалі план на выпадак непрадбачаных абставінаў: што робім мы і што павінна зрабіць міжнародная супольнасць, калі адкрыецца акно магчымасцяў. Дэмакратычныя сілы будуць гатовыя скіраваць Беларусь на еўрапейскі шлях развіцця. Але для гэтага спатрэбіцца пасярэдніцтва і падтрымка АБСЕ».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Беларуская лідарка падчас візіту ў Эстонію сустрэлася з міністрам замежных справаў Маргусам Цахкнам, міністаркай адукацыі Крысцінай Калас, міністаркай культуры Хэйдзі Пургай і міністрам унутраных справаў Лаўры Ляэнэметсам. 

З міністрам унутраных справаў Лаўры Ляэнэметсам Ціханоўская ўзняла наступныя пытанні: 

• легалізацыя беларусаў у Эстоніі; 

• стварэнне і адпраўка інструкцыяў у міграцыйныя органы Эстоніі пра тое, як працаваць з беларускімі кейсамі;

• выдача візаў і відаў на жыхарства студэнтам;

• пашпарты замежніка. 

З міністаркай адукацыі абмеркавалі: 

• дадатковыя стыпендыі для беларускіх студэнтаў;

• магчымасць увядзення беларускай мовы і гісторыі ў некаторых школах Таліна;

• адкрыццё Хола Луцкевіча, першага прэм’ера БНР, якія вучыўся ва ўніверсітэце Тарту.

З міністрам замежных справаў:

• так званыя «прэзідэнцкія выбары» ў Беларусі – Эстонія загадзя не прызнала «выбары 2025»;

• падтрымку пазову Літвы ў Міжнародны крымінальны суд супраць рэжыму за злачынствы супраць чалавечнасці;

• узмацненне ціску на рэжым, комплекс санкцыяў за парушэннеі правоў чалавека;

• падтрымка дэмакратычных сілаў;

• падтрымка Міжнароднага гуманітарнага фонду – эстонскія ўлады прынялі рашэнне выдзеліць сродкі на беларускіх палітвязняў.

З міністаркай культуры:

• пераклад беларускай літаратуры на эстонскую мову;

• правядзенне сумесных мерапрыемстваў у галіне культуры;

• праграмы падтрымкі для беларускіх актораў і студэнтаў;

• выстава Уладзіміра Цэслера ў Эстоніі.

Акрамя таго, Святлана Ціханоўская ўручыла міністру замежных справаў Эстоніі «Крыж добрасуседства» – вышэйшую ўзнагароду дэмакратычных сілаў Беларусі.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Чарговыя выбары прэзідэнта ў Беларусі, якія пройдуць 26 студзеня 2025 года, суправаджаюцца традыцыйнымі рэпрэсіямі. Штодзённа ў дамы дзясяткаў людзей урываюцца ўзброеныя сілавікі. Людзей брутальна затрымліваюць, некаторых збіваюць і катуюць. Сітуацыя перад новымі выбарамі толькі пагаршаецца. З верасня па сярэдзіну лістапада ў судах разгледзелі не менш за 1 213 палітычных адміністрацыйных справаў, абсалютная большасць з якіх — за "распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў". Масавыя затрыманні адбываюцца па ўсёй Беларусі, нават у маленькіх гарадах. "Вясна" распавядае, як улады "зачышчаюць" краіну ад "экстрэмістаў" перад выбарамі-2025. 

Прэвентыўная "зачыстка" актывістаў перад выбарамі — традыцыйная практыка рэжыму. Але цяпер пад яе трапляюць і тыя, хто чытае незалежныя СМІ, нават калі артыкул тычыцца здароўя, слухае беларускія "экстрэмісцкія" гурты ці выказвае салідарнасць з палітвязнямі. Жорсткія рэпрэсіі не спыняліся ні на дзень з пачатку перадвыбарчай кампаніі ў 2020 годзе, але цяпер сітуацыя толькі пагаршаецца. Праваабаронцы "Вясны" прааналізавалі, як у параўнанні з летнімі месяцамі павялічылася колькасць палітычных адміністрацыйных судоў за верасень, кастрычнік і палову лістапада.

Агулам за апошнія два з паловай месяцы праваабаронцы зафіксавалі 1 452 факты рэпрэсій (затрыманні, ператрусы, адміністрацыйныя суды і г.д.). За гэты перыяд беларускія суддзі разгледзелі 1 213 справаў паводле арт. 19.11 КаАП (распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў) і арт. 24.23 КаАП (несанкцыянаванае пікетаванне): 488 — у верасні, 537 — у кастрычніку, 188 — за першыя два тыдні лістапада. Пры гэтым цягам трох летніх месяцаў было разгледжана толькі 975 справаў. Асобна адзначым, што ўсе лічбы могуць быць значна большымі праз тое, што праваабаронцы не валодаюць усімі звесткамі пра рэпрэсіі.

У рэгіёнах Беларусі фіксуецца больш фактаў пераследу, чым у Мінску. Так, самай рэпрэсіўнай вобласцю з'яўляецца Гомельская — мінімум 337 чалавек былі асуджаныя ў адміністрацыйным парадку. Толькі ў Рэчыцы былі асуджаныя не менш за 98 чалавек. На другім месцы — Брэсцкая. Там адбыліся мінімум 278 судоў, большасць з якіх разглядалася ў Брэсце. Менавіта там судзяць тых, каго затрымліваюць на мяжы па вяртанні ў Беларусь. Апроч гэтага, масава судзяць і жыхароў Баранавічаў — 56 выпадкаў. Таксама людзей масава судзяць у Барысаве, Ваўкавыску, Глыбокім, Добрушы, Жлобіне, Лепелі, Мазыры, Наваполацку, Оршы, Пінску і іншых гарадах.

Падчас апошняга вядомага масавага рэйду сілавікоў 31 кастрычніка і 1 лістапада па ўсёй Беларусі былі затрыманыя некалькі дзясяткаў чалавек. Супрацоўнікі КДБ прыходзілі да людзей у межах крымінальнай справы, узбуджанай паводле арт. 357 КК (змова ці іншыя дзеянні, учыненыя з мэтай захопу дзяржаўнай улады). Вядома, што некаторым затрыманым задавалі пытанні наконт дваровых чатаў. 4 лістапада КДБ прызнаў "экстрэмісцкім фармаваннем" шэраг дваровых чатаў — меркавана, гэта і стала прычынай масавых затрыманняў.

Калі вы сутыкнуліся з палітычна матываваным пераследам, былі асуджаныя па адміністрацыйнай ці крымінальнай справай, адбывалі пераслед у ІЧУ, паведаміце, калі ласка, праваабаронцам праз тэлеграм @Viasnainfo. Дапамажыце зафіксаваць усе факты рэпрэсій, каб паказаць свету маштаб катастрофы з правамі чалавека ў Беларусі!

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Як паведамілі ў Народнай амбасадзе Беларусі ў Аўстрыі:

«Раней такая практыка ў адносінах да беларусаў і беларусак не ўжывалася. Таму што была магчымасць звярнуцца ў амбасаду і атрымаць новы пашпарт (што стала немагчымым пасля ўказу, які спыніў аказанне консульскіх паслуг для беларусаў замежжа), або ў рэдкіх выпадках праверанага пераследу беларусы атрымлівалі статус уцекачоў. 

Аднак, як падкрэсліў суддзя, хадайніцтва аб міжнароднай абароне з'яўляецца правам кожнага грамадзяніна, а не неабходнай ўмовай, каб даказаць небяспеку вяртання ў краіну паходжання».

І вось сёння стала вядома, што адразу двум грамадзянам Беларусі ў Аўстрыі былі выдадзены пашпарты іншаземцаў.

«У кожным індывідуальным выпадку неабходна даказваць небяспеку паездкі ў Беларусь для прадаўжэння нацыянальнага пашпарта, а працэдура падачы на ​​пашпарт іншаземца не прадугледжвае глыбокай праверкі.

Магчыма адмова ў першай інстанцыі, але не варта апускаць рукі, можна пісаць абскарджанне ў зямельны суд. Народная амбасада Беларусі ў Аўстрыі гатова аказаць кансультацыйную дапамогу».

Падрабязней пра тое, як атрымаць пашпарт замежніка 👉 тут. Калі ёсць пытанні — звяртайцеся на пошту austria@belarusabroad.org

Народная амбасада Беларусі ў Аўстрыі будзе працягваць лабіраваць тэму пашпартоў замежніка, каб пашырыць магчымасці атрымання для тых, хто пакуль не падпадае пад прынятыя крытэры, напрыклад, студэнты і студэнткі альбо тыя, хто жыве ў краіне менш за 5 гадоў. Вельмі важна, што быў створаны такі прэцэдэнт, які дае магчымасць атрымання праязнога дакумента беларусам і беларускам у Аўстрыі. 

Крыніца: Народныя амбасады Беларусі

У верасні 2023 года незаконны рэжым Лукашэнкі спыніў аказанне консульскіх паслуг для беларусаў і беларусак, якія пражываюць за мяжой. Гэтае рашэнне паставіла тысячы беларусаў і беларусак у вельмі складанае становішча: каб падоўжыць свае дакументы ім заставаўся толькі адзін шлях — вярнуцца ў Беларусь. Аднак там ім пагражалі рэпрэсіі, праверкі сацыяльных сетак і рызыка крымінальнага пераследу, калі высветліцца, што яны калі-небудзь крытыкавалі рэжым або падпісваліся на апазіцыйныя рэсурсы.

У адказ на гэтыя абставіны Народныя амбасады Беларусі распачалі перамовы з уладамі іншых краін, каб абараніць беларусаў і беларусак, якія апынуліся ў гэтай уразлівай сітуацыі. У шэрагу краін удалося дамагчыся канкрэтных рашэнняў. Адна з такіх краін — Швецыя.

У сакавіку 2024 года Міграцыйнае ведамства Швецыі абвясціла, што беларусам і беларускам, якія афіцыйна пражываюць у Швецыі і баяцца за сваю бяспеку на радзіме, не варта вяртацца ў Беларусь для падаўжэння дакументаў. Замест гэтага Швецыя гатова выдаваць так званыя «пашпарты іншаземцаў» тым, хто мае права на пражыванне ў краіне.

Хаця прававая пазіцыя ўступіла ў сілу яшчэ вясной гэтага года, пра рэальныя выпадкаі выдачы пашпартоў іншаземцаў нічога не было вядома. І вось учора стала вядома, што аднаму з грамадзян Беларусі ў Швецыі быў выдадзены пашпарт іншаземца.

Народная амбасада Беларусі ў Швецыі спадзяецца, што гэты выпадак стане першым у шэрагу паспяховых прыкладаў, якія пацвердзяць эфектыўнасць новай сістэмы.

Крыніца: Народныя амбасады Беларусі

«Чатыры гады таму загінуў Раман Бандарэнка – і я добра памятаю той дзень. Жах і абурэнне ад гэтай трагедыі адгукнуліся ў сэрцы кожнага беларуса. Забойства Рамана – гэта не проста смутак адной сям’і: гэта агульны боль, які мы ўсе носім у сабе.

Тое, што здарылася той ноччу, на жаль, не адзінае злачынства. З-за помслівасці рэжыму цягам дзесяцігоддзяў у Беларусі бясследна знікалі людзі. У 90-я гады знішчаліся палітыкі, ваенныя, актывісты, журналісты – людзі, якія мелі мужнасць казаць праўду. Усе яны былі пазбаўленыя жыцця проста за тое, што кінулі выклік дыктатуры – і не збаяліся супрацьстаяць Лукашэнку. На жаль, і сёння метад захавання ўлады ў рэжыму і яго памагатых той жа самы – гвалт.

Кожны дзень мы бачым новыя арышты і палітычныя пераследы, сутыкаемся з жудаснымі гісторыямі зняволенняў і катаванняў. Рэпрэсіі не спыняюцца – яны сталі страшнай часткай штодзённасці. І, як раней, забіраюць свабоду і жыццё тых, хто мае адвагу адстойваць сваё меркаванне. Кожны палітвязень, кожная ахвяра рэжыму – гэта разбураная сям’я, пакінутыя бацькі, жонкі і дзеці. Толькі за апошнія 4 гады мінімум 18 чалавек было забіта або закатавана рэжымам.

Нам нельга забываць пра тых, хто загінуў ад пераследу рэжыму. Гэта памяць не толькі пра мінулае, але і пра тое, што злачынствы працягваюцца. Нашая задача – дамагчыся справядлівасці і зрабіць усё, каб такія трагедыі больш ніколі не паўтарыліся».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас працоўнага візіту ў Страсбург Святлана Ціханоўская сустрэлася з Генеральным сакратаром Рады Еўропы Аленам Берсэ і прэзідэнтам Парламенцкай асамблеі Рады Еўропы Тэадорасам Русопуласам. Таксама беларуская лідарка выступіла на Сусветным форуме за дэмакратыю.

У дыялогах абмяркоўваліся:

• спосабы вызвалення і шляхі дапамогі палітвязням;

• паляпшэнне мабільнасці беларусаў праз выдачу візаў і спрашчэнне працэдураў легалізацыі;

• непрызнанне еўрапейскімі партнёрамі «выбараў» 2025 года;

• падтрымка культуры і незалежных медыя ў Беларусі;

• далейшыя крокі супрацоўніцтва паміж дэмакратычнымі сіламі, грамадзянскай супольнасцю і структурамі Рады Еўропы.

Вынікі візіту:

• Стварэнне Інфармацыйнага офіса Рады Еўропы па Беларусі ў Вільні. 6 лістапада Камітэт міністраў Рады Еўропы прагаласаваў за гэтае рашэнне, цяпер чакаецца галасаванне ў Сейме Літвы.

• Запуск праграмы стажыровак для беларусаў у Радзе Еўропы – беспрэцэдэнтнае рашэнне, бо Беларусь не з’яўляецца фармальным сябрам арганізацыі.

• Напрыканцы студзеня беларуская дэлегацыя ад Каардынацыйнай Рады ўпершыню афіцыйна прыме ўдзел у сесіі ПАРЕ.

• Працяг працы Кантактнай групы паміж дэмакратычнымі сіламі і Радай Еўропы. Наступнае пасяджэнне запланавана на 2 снежня.

• У межах Кантактнай групы запланаваны трэнінгі, стажыроўкі, семінары і экспертныя сустрэчы для беларускіх журналістаў, актывістаў, праваабаронцаў і аналітыкаў.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Коратка:

• У Беларусі працягваюцца адвольныя рэпрэсіі ў дачыненні да палітычных супернікаў рэжыму і іншадумцаў; узровень крымінальнага і падобнага з ім адміністрацыйнага пераследу па-ранейшаму крытычна высокі. Колькасць адвольных затрыманняў з рысамі і прыкметамі гвалтоўных знікненняў павялічылася напярэдадні абвешчаных прэзідэнцкіх выбараў. Палітычна матываваны пераслед рознага ўзроўню — гэта актуальная пагроза для ўсіх, хто браў удзел у пратэстных выступах або крытычна выказваўся адносна палітычнай сітуацыі ў краіне ці ў адрас чыноўнікаў рэжыму; пад пагрозай усе тыя, хто выказваў сваё меркаванне мірным шляхам або падтрымліваў пратэстныя структуры, а таксама часам — іх сваякі і блізкія.

• З лета 2020 года праваабарончай супольнасцю прызнаныя палітвязнямі амаль 3 600 чалавек, з іх 656 жанчын. На канец кастрычніка 2024 года ў Беларусі ў месцах пазбаўлення волі знаходзіліся 1 299 палітвязняў, з іх 168 жанчын; за месяц праваабарончая супольнасць прызнала такімі 35 чалавек. Яшчэ ў дачыненні да 13 былых палітвязняў, імёны якіх раней не былі вядомыя праваабаронцам, вылучаныя патрабаванні аб рэабілітацыі.

• Праваабаронцы: лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, віцэ-прэзідэнт Міжнароднай федэрацыі за правы чалавека (FIDH) Валянцін Стэфановіч, юрыст Уладзімір Лабковіч, каардынатарка Валанцёрскай службы "Вясны" Марфа Рабкова, валанцёр Андрэй Чапюк і Наста Лойка, адвольна асуджаныя да пазбаўлення волі, адбываюць пакаранне ў папраўчых калоніях.

• Вядома пра некалькіх палітвязняў, якія ўтрымліваюцца доўгі час у рэжыме інкамунікада: Марыя Калеснікава, Віктар Бабарыка, Мікалай Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі і іншыя больш за год пазбаўленыя кантактаў са знешнім светам, у тым ліку ўнутры калоній; іх сітуацыя мае рысы гвалтоўных знікненняў, забароненых міжнародным правам.

• Працягваюцца адвольныя рэпрэсіі ў дачыненні да грамадзян за рэалізацыю грамадзянскіх правоў: у кастрычніку "Вясна" атрымала інфармацыю аб не менш чым 366 выпадках палітычна матываваных рэпрэсій, якія вынікаюць з крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу, з іх – не менш за 246 адміністрацыйных спраў, разгледжаных судамі.

• Праваабаронцы "Вясны" ў кастрычніку падлічылі вынікі палітычна матываванага крымінальнага пераследу за верасень: расце колькасць судовых працэсаў па палітычна матываваных крымінальных справах. Па папярэдніх даных, на працягу верасня былі асуджаныя не менш за 170 чалавек, з якіх 124 мужчыны і 46 — жанчыны. Амаль трэць асуджаных — у Мінску, сярод абласцей лідзіруе Брэсцкая — 44 чалавекі. Амаль палова асуджаных — за ўдзел у акцыях пратэсту ў 2020 годзе.

• Улады папаўняюць спісы асоб і фарміраванняў, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай і тэрарыстычнай дзейнасці, экстрэмісцкіх матэрыялаў: гэта метад дадатковага, часта несудовага, адвольнага абмежавання правоў і свабод грамадзян.

• Па-ранейшаму праваабаронцамі "Вясны" рэгулярна выяўляюцца і дакументуюцца факты прымянення катаванняў і забароненых відаў абыходжання ў ходзе расследавання палітычна матываваных крымінальных спраў, забароненых відаў абыходжання ў адміністрацыйным працэсе, а таксама пераследу і пазбаўлення волі па палітычных матывах; вязні пазбаўленыя належнага ўзроўню медыцынскага абслугоўвання.

• 23 кастрычніка Палата прадстаўнікоў прызначыла выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь на 26 студзеня 2025 года. Кампанія "Праваабаронцы за свабодныя выбары" абвясціла пра пачатак працы экспертнай місіі па назіранні.

• 31 кастрычніка па ўсёй Беларусі прайшла хваля масавых затрыманняў і ператрусаў. Выглядае, што гэта спланаваная акцыя запалохвання перад выбарамі. Сілавікі прыходзяць у асноўным да тых, хто раней затрымліваўся паводле пратэстных адміністрацыйных артыкулаў. Вядома пра выпадкі жорсткіх затрыманняў, з неабгрунтаваным ужываннем сілы. 

• На 79-й сесіі Генеральнай Асамблеі ААН, на 35-ым пленарным пасяджэнні трэцяга камітэта, Анаіс Марэн выступіла са сваім апошнім дакладам у якасці спецыяльнай дакладчыцы па становішчы з правамі чалавека ў Беларусі.

• На канферэнцыі АБСЕ па чалавечым вымярэнні ўкраінскія і беларускія праваабаронцы прэзентавалі сумесны даклад "Скрадзенае дзяцінства: як беларускі рэжым сцірае ўкраінскую ідэнтычнасць у дзяцей праз перамяшчэнне, перавыхаванне і мілітарызацыю". Ён падрыхтаваны сумесна Freedom House, Праваабарончым цэнтрам ZMINA, Рэгіянальным цэнтрам па правах чалавека і Праваабарончым цэнтрам "Вясна" пры дапамозе BELPOL. У сярэдзіне верасня аўтары дакладу перадалі дакументы ў Міжнародны крымінальны суд (МУС) у Гаазе. Цяпер яны заклікаюць урады краін-членаў Рымскага статута таксама звярнуцца ў суд і перадаць доказы ўдзелу ўладаў Расіі і Беларусі ў перамяшчэнні дзяцей з Украіны."Вясна" апублікавала даклад на беларускай мове.

Палітычна матываваны пераслед. Палітычныя зняволеныя

На 31 кастрычніка ў месцах пазбаўлення волі ўтрымліваюцца 1 299 палітычных зняволеных, з іх 168 жанчын. Вядома пра 31 палітвязня ў крытычным станам здароўя, не сумяшчальным з утрыманнем ва ўмовах пазбаўлення волі. Больш за 40 палітвязняў — людзі сталага ўзросту. 

На канец кастрычніка налічваецца 2 326 былых палітвязняў, з іх 488 жанчыны. Гісторыі некаторых палітвязняволеных жанчын распавяла "Вясна".

Усяго вядома, што як мінімум 7 450 чалавек сутыкнулася з палітычна матываваным крымінальным пераследам. У дачыненні да не менш за 6 050 чалавек вынесеныя палітычна матываваныя прысуды.

У кастрычніку праваабарончая супольнасць прызнала палітвязнямі 35 чалавек. Дадаткова, пазбаўленне волі 13 чалавек праваабарончая супольнасць постфактум прызнала адвольным і запатрабавала іх рэабілітацыі.

Сур'ёзныя парушэнні правоў чалавека ў дачыненні да палітвязняў не абмяжоўваюцца самім фактам адвольнага пазбаўлення волі ў калоніях і турмах: у месцах несвабоды яны падвяргаюцца дадатковым рэпрэсіям і пераследу.

Праваабаронцы "Вясны" атрымалі пацверджанне, што ў магілёўскай калоніі № 15 памёр грамадзянін Расійскай Федэрацыі Дзмітрый Шлетгаўэр. Па папярэдняй інфармацыі, гэта здарылася 11 кастрычніка 2024 года. Ён прабыў у калоніі менш за месяц. Дакладная прычына смерці невядомая. Летам яго асудзілі да 12 гадоў калоніі ва ўмовах ўзмоцненага рэжыму за "шпіянаж" (арт. 358 КК) і "садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці" (ч. 1 арт. 361-4 КК). Гэта сёмая смерць палітвязня за кратамі.

З лютага-сакавіка 2023 года ў рэжыме инкоммуникадо ўтрымліваюцца палітвязні Марыя Калеснікава, Віктар Бабарыка, Мікалай Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі, Максім Знак, Ігар Лосік, Уладзімір Кніга. Таксама паведамляецца, што ўжо амаль пяць месяцаў у поўнай ізаляцыі ўтрымліваецца палітвязень Аляксандр Арановіч. Утрыманне без сувязі са знешнім светам пры такіх абставінах прызнаецца катаваннем, а таксама мае рысы гвалтоўнага знікнення.

Адным з інструментаў пераследу палітвязняў стала адвольнае падаўжэнне тэрміну зняволення, у асноўным шляхам прызначэння новых тэрмінаў пазбаўлення волі паводле арт. 411 КК за нязначныя, вымушаныя або справакаваныя дысцыплінарныя парушэнні падчас адбыцця пакарання.

У кастрычніку стала вядома пра тое, што ў судзе Чыгуначнага раёна Гомеля ў сакавіку 2024 года над Вольгай Маёравай адбыўся суд паводле ч. 2 арт. 411 Крымінальнага кодэкса (злоснае непадпарадкаванне законным патрабаванням адміністрацыі калоніі). Суддзя Ганна Сакалова прызнала жанчыну вінаватай і прызначыла ёй яшчэ адзін год і шэсць месяцаў зняволення ў дадатак да 20 гадоў калоніі. Вольга ўжо адбывае тэрмін у папраўчай калоніі для тых, хто раней адбываў пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі № 24 У Зарэччы.

Так, у трэці раз у судзе разгледзелі справу паводле арт. 411 КК у дачыненні да Вікторыі Кульшы, асуджанай у чэрвені 2021 года па арт. 342 КК да двух з паловай гадоў пазбаўлення волі; на волю яна мусіла выйсці ў пачатку 2023 года.

Паліне Шарэндзе-Панасюк у трэці раз прызначаны дадатковы адзін год пазбаўлення волі за парушэнне правілаў унутранага распарадку папраўчай калоніі паводле арт. 411 КК. Тэрмін, прызначаны судом у чэрвені 2021 года, павінен быў скончыцца ў пачатку восені 2022 года, аднак з тых часоў палітзняволеную адвольна ўтрымліваюць у калоніі для рэцыдывістак, катаваўшы штрафнымі ізалятарамі, неаказаннем медыцынскай дапамогі. забаронай перадач і спатканняў з роднымі, у тым ліку дзецьмі.

Юрыю Зянковічу, асуджанаму за "заклікі да дзеянняў, накіраваных на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь", "абразу прадстаўніка ўлады", "змову з мэтай захопу ўлады неканстытуцыйным шляхам", "стварэнне экстрэмісцкага фармавання або ўдзел у ім", " распальванне варожасці або варажнечы" да 13,5 гадоў пазбаўлення волі. Таксама паводле арт. 411 КК судом прызначаныя дадатковыя два гады пазбаўлення волі.

Мікалай Дзядок чацвёрты месяц знаходзіцца ў штрафным ізалятары. Тэрмін яго зняволення набліжаецца да канца, аднак у дачыненні да яго ўзбуджаная крымінальная справа паводле арт. 411 КК.

Стала вядома, што youtube-блогер Руслан Ліннік, асуджаны да пазбаўлення волі па абвінавачванні ў здзяйсненні некалькіх дыфамацыйных злачынстваў, пасля адбыцця ўсяго прызначанага яму тэрміну зняволення не выйшаў на волю. Верагодна, гэта звязана з прад'яўленнем новых абвінавачванняў.

У дачыненні да палітвязняў шырока практыкуецца перавод на больш строгі рэжым адбыцця пакарання — у турму, што азначае ўтрыманне ў турэмных камерах практычна без кантактаў са знешнім светам, харчаванне па скарочаным рацыёне, як правіла без перадач і спатканняў.

Так, у дачыненні да Дзмітрыя Іванчанкі суд пачаў разгляд заявы адміністрацыі калоніі аб пераводзе на турэмны рэжым.

Пераслед у калоніях выяўляецца ў змяшчэнні ў ШІЗА і памяшканне камернага тыпу (ПКТ). У ШІЗА асуджаныя знаходзяцца без кантактаў са знешнім светам, без асабістых рэчаў, прагулак і магчымасці пісаць, адпраўляць і атрымліваць лісты, чытаць і займацца аплочваемай працай. У ПКТ асуджаныя ўтрымліваюцца ў турэмных камерах і маюць адзін кароткі шпацыр у дзень.

Палітвязня Дзмітрыя Рэзановіча ў канцы верасня адміністрацыя ПК № 14 змясціла ў ПКТ тэрмінам на шэсць месяцаў. Перад гэтым яго некаторы час утрымлівалі ў ШІЗА.

Пакаранне ў выглядзе абмежавання волі з накіраваннем у папраўчую ўстанову адкрытага тыпу праваабаронцы лічаць адной з формаў пазбаўлення волі: асуджаныя абавязаны ўвесь вольны ад працы час знаходзіцца ў спецыяльных памяшканнях, падпарадкоўвацца патрабаванням прадстаўнікоў адміністрацыі, выконваць рэжымныя патрабаванні. За парушэнне правілаў яны могуць быць падвергнуты дысцыплінарным спагнанням, у тым ліку звязаным з больш строгім пазбаўленнем волі ў ізалятары; акрамя таго, абмежаванне волі можа быць заменена на пазбаўленне волі за некалькі дысцыплінарных парушэнняў. Таксама зняволеныя абавязаны заключыць працоўны дагавор з наймальнікам, якога падбярэ адміністрацыя ўстановы, часта на нявыгадных умовах; фактычна бяспраўныя асуджаныя падвяргаюцца жорсткай эксплуатацыі.

Паступаюць звесткі пра ўзмацненне ціску на былых палітвязняў, як адбыўшых тэрмін пазбаўлення волі, так і на тых, хто адбывае тэрмін абмежавання волі: ім выносяць афіцыйныя папярэджанні (мера адказнасці) і папярэджваюць пра адказнасць за гвалтоўнае змяненне канстытуцыйнага ладу, захоп або ўтрыманне дзяржаўнай улады неканстытуцыйнымі шляхамі. Акрамя гэтага, многім былым палітвязням, якія знаходзяцца ў вымушанай эміграцыі, завочна замяняюць абмежаванне волі без накіравання ў ПУАТ на пазбаўленне волі.

Сілавыя ведамствы працягнуць палітыку запалохвання асобаў, якія сутыкнуліся з палітычна матываваным пераследам, з мэтай не дапусціць перадачы інфармацыі пра пераслед праваабаронцам і незалежным медыя. 

Працягваецца таксама пераслед сваякоў палітвязняў і актыўных грамадзян за падтрымку палітвязняў. Пасля прызнання ініцыятывы INeedHelpBY экстрэмісцкім фарміраваннем, пераследу падвергліся многія звязаныя з ініцыятывай, а таксама іншыя неабыякавыя людзі, якія падтрымлівалі палітвязняў. На канец кастрычніка вядома пра 34 затрыманых па гэтай крымінальнай справе, 32 з іх – жанчыны. Сярод іх 10 жанчын і 1 мужчына, прысуджаныя да пазбаўлення волі на тэрміны ад трох да пяці гадоў.

Эксперты ААН зноў звярнуліся да ўладаў Беларусі з лістом, у якім выказалі занепакоенасць у сувязі з паведамленнямі аб жорсткім абыходжанні ў месцах пазбаўлення волі і неапраўданых і непрапарцыйных абмежаваннях правоў чалавека былых зняволеных, гаворыцца на сайце арганізацыі. Яны заклікалі ўрад даць інфармацыю аб стане здароўя, лёсе і месцазнаходжанні некалькіх зняволеных, расследаваць паведамленні аб жорсткім абыходжанні з імі ў месцах пазбаўлення волі, а таксама памілаваць або скараціць тэрмін зняволення зняволеных, якія знаходзяцца ва ўразлівым становішчы.

Пераслед праваабаронцаў 

Праваабаронца Human Constanta Наста Лойка два гады знаходзіцца ў няволі за сваю праваабарончую дзейнасць: яе асудзілі ў закрытым рэжыме на сем гадоў пазбаўлення волі за ўдзел у падрыхтоўцы дакладу "Пераслед анархістаў, антыфашыстаў, левых і сацыяльных актывістаў у Беларусі" (2017-Жнівень 2018 года).

За сваю праваабарончую дзейнасць у "Вясне" больш за чатыры гады ў няволі знаходзіцца Марфа Рабкова і Андрэй Чапюк, і больш за тры гады – лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, Валянцін Стэфановіч і Уладзімір Лабковіч.

Праваабаронца "Вясны" Алена Маслюкова была завочна асуджаная да трох гадоў пазбаўлення волі. "Вясна" выступіла з заявай, запатрабаваўшы адмяніць прысуд і спыніць крымінальны пераслед праваабаронцы; спыніць крымінальны пераслед праваабаронцаў за рэалізацыю свабоды выказвання меркаванняў і дзейнасць у абарону правоў і свабод; прывесці антыэкстрэмісцкае і крымінальна-працэсуальнае заканадаўства ў адпаведнасць з міжнароднымі забавязаннямі Беларусі ў галіне правоў чалавека.

Катаванні, жорсткае, бесчалавечнае, прыніжаючае абыходжанне

Камітэт супраць катаванняў ААН апублікаваў штогадовы даклад, у якім паведаміў аб выніках працы па расследаванні ў дачыненні да Беларусі, якое было ініцыявана Праваабарончым цэнтрам "Вясна".

Былы гомельскі палітзняволены Дзмітрый Канеўскі пасля адбыцця пакарання, вынесенага ўсяго толькі за адзін каментар у телеграм-чаце "Гомель Савецкі 97", мог ізноў патрапіць пад крымінальны артыкул. Ён вырашыў больш не выпрабоўваць лёс і з’ехаў з Беларусі. Дзмітрый распавёў "Вясне" пра свой пераслед і ўмовы адбыцця пакарання ў папраўчай калоніі № 22 у Івацэвічах. Амаль восем месяцаў да суда Канеўскага ўтрымлівалі ў Гомельскім СІЗА ў жахлівых умовах: абшарпаныя сцены, холад, бруд і смурод. У калоніі ён падвяргаўся збіванням і рэгулярна змяшчаўся ў ШІЗА і памяшканне камернага тыпу.

У Брэсцкім абласным судзе 21 кастрычніка пачаўся суд над 41-гадовым Віталём Чопікам, якога затрымалі сем месяцаў таму за наведванне палітычна матываваных судоў. Пасля затрымання мужчыну дастаўлялі ў бальніцу са слядамі моцнага збіцця. Цяпер яго абвінавачваюць паводле ч. 1 і ч. 2 арт. 361-4 КК (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці) і арт. 342 КК (актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак).

Палітзняволеную стаматалагіню з Оршы Наталлю Кукішаву затрымалі супрацоўнікі КДБ восенню 2021 года па "справе Зэльцэра". Але ў выніку асудзілі да двух гадоў калоніі за два кароткія каментары ў дачыненні да А. Лукашэнкі. Цалкам адбыўшы пакаранне, жанчына выйшла на волю і распавяла "Вясне", як у беларускіх турмах здзекуюцца з жанчын і ў якіх нечалавечых і прыніжальных умовах ім даводзіцца чакаць суда і адбываць пакаранне ў калоніі.

Былыя зняволеныя па "экстрэмісцкіх" адміністрацыйных артыкулах па-ранейшаму ўтрымліваюцца ў жахлівых умовах — у перапоўненых камерах, ва ўмовах антысанітарыі, без пасцельных прыналежнасцяў, перадач і гігіенічных сродкаў. Як адзначыла былая арыштантка Цэнтра ізаляцыі правапарушальнікаў у Мінску на Акрэсціна, з-за перапоўненасці камер затрыманым даводзіцца спаць не толькі на металічных ложках, ад якіх застаюцца сінякі, але і на падлозе, пад сталом, на стале, на лаўцы. Яна адзначыла, што тых дзяўчат, якія спалі на падлозе, кусалі блашчыцы, таму потым цела было ў чырвоных плямах ад алергіі на ўкусы. Акрамя гэтага, яна распавяла пра неаказанне якаснай медыцынскай дапамогі падчас ротавіруснай інфекцыі ў камеры. Многія арыштанткі гублялі прытомнасць, але адміністрацыя ўстановы не рэагавала на гэта.

Парушэнне права на жыццё. Смяротнае пакаранне

10 кастрычніка – Міжнародны дзень супраць смяротнага пакарання.

Да гэтага дня "Вясна" падрыхтавала інтэрв'ю з каардынатарам кампаніі "Праваабаронцы супраць смяротнага пакарання" Андрэем Палудам і агляд спраў за апошнія 10 гадоў, якія скончыліся вынясеннем смяротнага прысуду. Праваабаронца "Вясны" Алег Мацкевіч выказаўновыя аргументы на карысць адмены смяротнага пакарання ў кантэксце новых падзей і выклікаў у свеце. 

Справядлівы суд

Беларускія суды працягваюць удзельнічаць у рэпрэсіях і выносіць палітычна матываваныя прысуды. 

Апеляцыйнае, касацыйнае і нагляднае абскарджанне палітычна матываваных прысудаў з'яўляецца неэфектыўным, паколькі не можа забяспечыць незалежнага і бесстаронняга перагляду.

Асобна варта падкрэсліць, што з поўным парушэннем стандартаў справядлівага судовага разбору праходзяць суды па абвінавачваннях у "злосным парушэнні патрабаванняў адміністрацыі папраўчых устаноў" (арт.411 КК). Усе гэтыя справы разглядаюцца ў фактычна закрытым судовым пасяджэнні, без забеспячэння належных гарантый на абарону абвінавачанаму. Так, 31 кастрычніка адбыўся суд над палітзняволенай Вікторыяй Кульшой; працэс вёў суддзя Станіслаў Іванюценка, які 15 кастрычніка асудзіў па такім жа абвінавачванні да аднаго года пазбаўлення волі іншую палітзняволеную з сур'ёзнымі праблемамі са здароўем Паліну Шарэнду-Панасюк.

Актыўна выкарыстоўваюцца для палітычна матываванага пераследу магчымасці спецыяльнай вытворчасці на этапе следства і завочнага судаводства. Так, набыў моц пасля беспаспяховага апеляцыйнага абскарджання завочны прысуд 20 даследчыкам, журналістам і палітолагам, якія выступаюць у якасці абвінавачаных па "справе аналітыкаў Святланы Ціханоўскай" – абвінавачванні тычацца "экстрэмізму", "захопу ўлады неканстытуцыйным шляхам" і інш. Пасля ўступлення прысуду ў сілу КДБ уключыла абвінавачаных у "Пералік арганізацый і фізічных асоб, якія маюць дачыненне да тэрарыстычнай дзейнасці".

Беларускія ўлады працягваюць паслядоўна разбураць інстытут незалежнай адвакатуры і пераследаваць асобных прадстаўнікоў прафесіі: з 2020 года 141 адвакат адвольна пазбаўлены ліцэнзіі, 88 адвакатаў сутыкнуліся з палітычна матываваным пераследам і 23 былі адвольна затрыманыя. На сённяшні дзень адбываюць пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі сем адвакатаў, прызнаных праваабарончай супольнасцю палітвязнямі: Максім Знак, Віталь Брагінец, Аляксандр Данілевіч, Анастасія Лазарэнка, Юлія Юргілевіч, Аляксей Бародка і Наталля Буракоўская.

Пераслед журналістаў і супрацоўнікаў СМІ

Беларусь з'яўляецца самай небяспечнай краінай у Еўропе для журналістаў і займае 167 (са 180) пазіцыю ў Сусветным індэксе свабоды прэсы арганізацыі "Рэпарцёры без межаў " (RSF) за 2024 год. 

Па стане на 31 кастрычніка пазбаўленыя волі 36 журналістаў і супрацоўнікаў медыя. У параўнанні са звесткамі на верасень (33 чалавекі), колькасць затрыманых павялічылася. Такім чынам, вызваленне работнікаў СМІ па амністыі/памілаванні не сведчыць аб змяншэнні рэпрэсій у дачыненні да журналістаў.

У кастрычніку адвольна затрымалі журналіста Ігара Ільяша — мужа двойчы адвольна асуджанай за прафесійную дзейнасць палітзняволенай журналісткі Кацярыны Бахвалавай. Яго фатаграфію і пакаяннае відэа апублікавалі праўладныя тэлеграм-каналы. У канцы кастрычніка Ігару прад'явілі абвінавачванне і перавялі ў СІЗА № 1. 

25 кастрычніка Вярхоўны суд разгледзеў апеляцыйную скаргу журналіста і праваабаронцы Уладзіміра Хільмановіча, які завочна прызнаны вінаватым у "садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці" і ва "ўдзеле ў экстрэмісцкім фарміраванні". Прысуд пакінуты без змены, а апеляцыйная скарга — без задавальнення.

"Пералік грамадзян Беларусі, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці" працягвае папаўняцца, у тым ліку, і супрацоўнікамі СМІ. Так, 11 кастрычніка МУС уключыла ў пералік Яўгена Глушкова і Алеся Сабалеўскага.  

Парушэнне свабоды мірных сходаў. Падаўленне свабоды выказвання меркаванняў

Дзяржава ігнаруе міжнародныя абавязкі па павазе, абароне і забеспячэнні рэалізацыі правоў на свабоду мірных сходаў і выказвання меркаванняў.

Вядома пра не менш за 34 выпадкі прыцягнення да крымінальнай адказнасці па артыкулах 342 (актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак), 369 (абраза прадстаўніка ўлады) і 368 (абраза прэзідэнта Рэспублікі Беларусь) Крымінальнага кодэкса. 

Як паведаміла "Берасцейская Вясна", у Берасці 23 і 24 кастрычніка судзілі адразу шэсць чалавек за ўдзел у акцыі пратэсту 10 жніўня 2020 года: Андрэя Карчагу, Ірыну Сароку, Таісію Літвінаву, Сяргея Пятручыка, Дзмітрыя Буланава, Валерыя Мароза. 

Так, 7-9 кастрычніка 2024 года суд Ленінскага раёна Берасця разглядаў крымінальную справу ў дачыненні да Сяргея Нічыпарука, Аляксандра Клімашэвіча, Яўгена Бычко. Усіх абвінавачвалі паводле ч. 1 арт. 342 КК: 10 жніўня 2020 года ў Берасці яны "выкрыквалі лозунгі, дэманстравалі палотны бел-чырвона-белага колеру, наўмысна перашкаджалі руху транспартных сродкаў і нармальнаму функцыянаванню прадпрыемстваў". Гэтым, на думку суда, яны груба парушалі грамадскі парадак. Вынік — пазбаўленне волі на тэрмін ад аднаго да паўтара года пазбаўлення волі. Такім чынам, ужо вядома пра 61 чалавека, якія атрымалі тэрміны паводле арт. 342 КК за пратэсты 10 жніўня 2020 года ў Берасці. Большая частка абвінавачаных асуджаныя да пазбаўлення волі ў калоніі.

Удзельнікаў пратэстаў і іншадумцаў прыцягваюць да крымінальнай адказнасці як вочна, так і завочна, з сур'ёзнымі парушэннямі стандартаў справядлівага суда.

4 кастрычніка ў судзе Ленінскага раёна горада Магілёва завочна асудзілі Аляксандра Яцэнку. Яго прызналі вінаватым паводле арт. 369 (абраза прадстаўніка ўлады) Крымінальнага кодэкса і прысудзілі да двух гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму. Вядома, што Аляксандра Яцэнку судзілі за каментары ў бок супрацоўнікаў міліцыі.

25-гадовую актывістку з Рэчыцы Бажэну Жолудзь завочна асудзілі да пяці гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму. Суд над дзяўчынай адбыўся 2 кастрычніка ў Магілёўскім абласным судзе. Працэс у закрытым рэжыме вёў суддзя Сяргей Мазураў. Бажэну прызналі вінаватай у "незаконных дзеяннях у дачыненні да інфармацыі аб прыватным жыцці і персанальных дадзеных"(арт.203-1 КК), "закліках да санкцый" (ч. 3 арт. 361 КК), а таксама ў "абразе суддзі" (арт. 391 КК).

11 кастрычніка Жанна Аўрамчык асуджаная судом Салігорскага раёна паводле ч.1 арт. 368 КК паводле абвінавачвання ў "абразе Лукашэнкі" і арт. 369 КК паводле абвінавачвання ў "абразе прадстаўніка ўлады".

У Мінскім гарадскім судзе 21 кастрычніка асудзілі Алену Барысюк паводле ч. 1 арт. 130 (распальванне іншай сацыяльнай варожасці) Крымінальнага кодэкса. Міхаіл Макарэвіч прызначыў Алене два гады і шэсць месяцаў пазбаўлення волі ў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму. На абвяшчэнне прысуду прывялі студэнтаў розных ВНУ. Алену абвінавацілі ў каментарах пра Лукашэнку, сілавікоў і ўдзельнікаў вайны ва Украіне. Барысюк раней ужо судзілі па палітычным артыкуле. Вясной 2023 года ёй прызначылі год і шэсць месяцаў абмежавання волі за каментар пад фатаграфіяй міліцыянта.

Толькі за адзін тыдзень з 21 па 25 кастрычніка адбылося 11 судоў за абразу А. Лукашэнкі (арт. 368 КК). Усяго з 2020 года па арт. 368 КК (у тым ліку ў сукупнасці з іншымі палітычна матываванымі абвінавачваннямі) асудзілі не менш за 950 чалавек. 

У судзе Мядзельскага раёна 4 кастрычніка пачаўся суд над 48-гадовым эколагам Станіславам Таспаевым. Яго абвінавачваюць у "дыскрэдытацыі Беларусі" (арт.369-1 Крымінальнага кодэкса) і "неаднаразовым парушэнні парадку арганізацыі або правядзення масавых мерапрыемстваў" (арт. 342-2 Крымінальнага кодэкса). Справу разглядае суддзя Аляксандр Шутко. У 2021 годзе Станіслаў ужо быў асуджаны да абмежавання волі па палітычных матывах. У траўні яго судзілі за "несанкцыянаванае пікетаванне". Вядома, што Станіслаў мае інваліднасць — раней у яго была дыягнаставаная анкалогія, але апошнім часам у мужчыны наступіла рэмісія.

Судзяць сем'ямі: 25 кастрычніка ў судзе Фрунзенскага раёна горада Мінска за ўдзел у пратэстах прыцягнулі да крымінальнай адказнасці дзве сям'і: Ларысу і Алега Петрашкевічаў, Сяргея і Юлію Купрыенку. Паводле інфармацыі" Вясны", усяго з 2020 года па арт. 342 Крымінальнага кодэкса асудзілі не менш за 2 740 чалавек.

Праваабаронцы "Вясны" падлічылі агульную лічбу затрыманняў за трэці квартал 2024 года: паводле звестак "Вясны", у Беларусі з 1 ліпеня да 30 верасня быў зафіксаваны 1 221 выпадак палітычна матываваных рэпрэсій. Гэта ператрусы, выклікі на допыты, суды і г.д. З іх 360 — затрыманні. Але гэтыя лічбы могуць быць значна большымі праз тое, што праваабаронцы не валодаюць усімі звесткамі пра рэпрэсіі. Самым распаўсюджаным артыкулам застаецца 19.11 КаАП - "распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў". За тры месяцы па ёй асудзілі не менш за 380 чалавек.

Пераслед пад выглядам барацьбы з экстрэмізмам і тэрарызмам

Заканадаўства аб барацьбе з экстрэмізмам і тэрарызмам выкарыстоўваецца рэжымам Лукашэнкі выключна для палітычна матываванага пераследу палітычных апанентаў і іншадумцаў за рэалізацыю сваіх грамадзянскіх і палітычных правоў.

Унясенне розных суб'ектаў у "Пералік арганізацый, фарміраванняў, індывідуальных прадпрымальнікаў, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці" закладвае аснову для пераследу грамадзян за іх стварэнне або ўдзел у іх дзейнасці. У кастрычніку пералік папоўніўся чатырма пазіцыямі; усяго за тры гады (першае рашэнне прынята 21 верасня 2021 года) было прынята 243 адпаведных рашэнняў КДБ і МУС. У ліку новых "экстрэмісцкіх фарміраванняў" — арганізацыі ў сферы нефармальнай і грамадзянскай адукацыі "Актыўным быць файна" і "Школа лідарства", а таксама "Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў"— праект праваабарончай арганізацыі "Прававая ініцыятыва", які ажыццяўляе сумесна з "Вясной" дакументаванне і расследаванне злачынстваў супраць чалавечнасці ў Беларусі пасля выбараў 2020 года ў рамках міжнароднай платфоры па прыцягненні да адказнасці для Беларусі (IAPB).

 У Пералік грамадзян Рэспублікі Беларусь, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці, за кастрычнік унесена 118 чалавек, у тым ліку 38 жанчын. Усяго ў Пераліку імёны 4494 чалавек. Унесеныя ў Пералік на працяглы тэрмін (на тэрмін судзімасці і пяць гадоў пасля яе пагашэння) паражаюцца ў правах.

У Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў унесены прызнаныя экстрэмісцкімі на падставе 121 судовага рашэння тэлеграм-каналы, Youtube і Tik-Tok каналы, старонкі ў сацыяльных сетках і іншыя крыніцы і носьбіты інфармацыі.

Так, у кастрычніку прызналі "экстрэмісцкімі" некалькі тг-каналаў і ботаў ініцыятыў, якія аказвалі дапамогу затрыманым і іх сваякам пасля пратэстаў у 2020 годзе.

Распаўсюд "экстрэмісцкіх матэрыялаў", пад якім беларускія спецслужбы і суды часта разумеюць неабмежавана шырокае кола дзеянняў, не толькі тыя, якія прама забароненыя законам і пераследуюцца па Кодэксе аб адміністрацыйных правапарушэннях, цягнуць пазбаўленне волі ці буйны штраф.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Праваабаронцы "Вясны" атрымалі пацверджанне, што ў магілёўскай калоніі № 15 памёр грамадзянін Расійскай Федэрацыі Дзмітрый Шлетгаўэр. Па папярэдняй інфармацыі, гэта здарылася 11 кастрычніка 2024 года. Ён прабыў у калоніі менш за месяц. Дакладная прычына смерці невядомая. Летам яго асудзілі да 12 гадоў калоніі ва ўмовах ўзмоцненага рэжыму за "шпіянаж" (арт. 358 КК) і "садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці" (ч. 1 арт. 361-4 КК). Гэта сёмая смерць палітвязня за кратамі.

З сацсетак стала вядома, што Дзмітрыю Шлетгаўэру 22 гады. Ён нарадзіўся ў расійскім Слаўгарадзе. У 2018 годзе атрымаў беларускі ВНЖ. Хлопец працаваў у Камянцы на прадпрыемстве па вытворчасці палімернай прадукцыі і ўпакоўкі.

Крыху менш за год палітвязня ўтрымлівалі за кратамі. Па інфармацыі праваабаронцаў, таксама быў затрыманы і брат Дзмітрыя, але пазней яго дэпартавалі ў Расію.

Некалькі месяцаў таму над Шлетгаўэрам адбыўся суд паводле двух артыкулаў Крымінальнага кодэкса. Пакуль адбываліся судовыя пасяджэнні, у яго нарадзілася дзіця.

У раскладзе судоў на сайце Вярхоўнага суда не было інфармацыі пра разгляд яго крымінальнай справы — толькі дата разгляду яго апеляцыйнай скаргі. Апеляцыя прайшла 30 жніўня, рашэнне прымала судовая калегія пад старшынствам суддзі Эдгара Марцірасяна.

Па інфармацыі "Вясны", Дзмітрыю прызначалі 12 гадоў калоніі ва ўмовах ўзмоцненага рэжыму. Напачатку восені яго накіравалі адбываць тэрмін у магілёўскую калонію № 15. Незадоўга пасля этапу яго знайшлі памерлым, але дакладная прычына смерці невядомая.

UPD. 6 лістапада "Люстэрка" апублікавала інфармацыю аб прычыне смерці Дзмітрыя Шлетгаўэра. Па словах знаёмага сям'і, які зараз жыве за мяжой, у пасведчанні аб смерці палітвязня ўказаная прычына — «механічная асфіксія». Вельмі часта такі запіс робяць пры самагубствах.

"Кіраўніцтва калоніі не паведаміла родным Дзмітрыя, што менавіта здарылася з ім", — сцвярджае ён.

Па словах суразмоўцы, родныя палітвязня размаўлялі з ім праз лісты. Жонка Дзмітрыя наведвала яго ў СІЗА да і пасля суда.

"Сям'я лічыць, што Дзмітрый не збіраўся забіваць сябе. Па словах родных, ён быў вельмі засмучаны з-за таго, што з ім здарылася, але не настолькі, каб быць гатовым да добраахвотнага сыходу з жыцця. Яшчэ ў СІЗА ён пачаў старанна рыхтавацца да пераводу ў калонію — збіраў цыгарэты, цукар, гарбату і каву ў разліку на тое, што яны спатрэбяцца ў лагеры".

Па словах крыніцы, Дзмітрый казаў родным, што ў следчым ізалятары да яго ставіліся добра. Сукамернікі і адміністрацыя праблем не стваралі. Згодна з крыніцай выдання, сям'я не верыць у самазабойства, бо Дзмітрый меў планы, збіраўся пісаць прашэнне аб памілаванні. Яшчэ ў СІЗА ў Шлетгаўэра з'явіліся праблемы са здароўем, на нервовай глебе ён палысеў, непакоіў варыкоз. З СІЗА ў калонію мужчыну перавялі ў першых чыслах кастрычніка 2024 года. І адразу ж адправілі ў штрафны ізалятар, але нагоду сям'я не ведае.  

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Сёння саветнік па прававых пытаннях Святланы Ціханоўскай, Леанід Марозаў, атрымаў пацвярджэнне інфармацыі пра тое, што грамадзяне Беларусі, якія пражываюць у Беларусі, могуць падаваць заяўкі на польскія візы па натарыяльна завераных запрашэннях ад сваякоў, якія знаходзяцца пад міжнароднай абаронай у Польшчы.

Леанід Марозаў: «Грамадзяне Беларусі, якія пражываюць у краіне, могуць падаваць заявы на атрыманне польскіх візаў па натарыяльна завераных запрашэннях ад сваякоў, якія знаходзяцца пад міжнароднай абаронай у Польшчы».

Гэтая інфармацыя была пацверджаная грамадзянкай Беларусі з міжнароднай абаронай у Польшчы, якая пражывае ў Познані. Леанід кансультаваў яе па пытаннях афармлення дакументаў для атрымання міжнароднай абароны па гэтым пытанні. Яна падзялілася працэдурай атрымання гасцявой візы для сваякоў, якая ўключае наступныя крокі:

1. Падрыхтоўка запрашэння. Напісаць запрашэнне ў свабоднай форме і заверыць яго ў натарыуса. У запрашэнні пазначаюцца пашпартныя дадзеныя заяўніка, нумар PESEL, нумар рашэння аб міжнароднай абароне, адрас пражывання і дадзеныя асобы, якая запрашаецца (ПІБ, пашпартныя дадзеныя, адрас рэгістрацыі, ступень сваяцтва, мэта паездкі, адрас і перыяд знаходжання). Асоба, якая запрашае, таксама можа выказаць гатоўнасць забяспечыць пражыванне і пакрыццё выдаткаў. 

2. Адпраўка ліста ў консульства. Напісаць электронны ліст у консульства па месцы рэгістрацыі асобы, якая запрашаецца, з тэмай «Запрашэнне для сваяка асобы са статусам міжнароднай абароны». У тэксце ліста прыкласці фота заверанага запрашэння, дакументы, якія пацвярджаюць сваяцтва (напрыклад, пасведчанне аб нараджэнні), копіі карты побыту, пашпарта і прапіскі асобы, якая запрашаецца. 

3. Чаканне званка з консульства. Пасля адпраўкі ліста консульства звязваецца па тэлефоне (тэлефануюць на польскі нумар, размаўляць можна па-беларуску або па-руску) і прызначае дату для падачы візы. У прызначаны дзень асоба, якая запрашаецца, павінна прынесці арыгінал запрашэння і ўсе неабходныя дакументы.

Гэтая працэдура спрашчае атрыманне польскай візы для беларусаў, у якіх ёсць сваякі з міжнароднай абаронай у Польшчы. Офіс Святланы Ціханоўскай выказвае падзяку Міністэрству замежных справаў Польшчы за падтрымку і садзейнічанне ў забеспячэнні правоў беларускіх грамадзянаў.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Галоўнай мэтай візіту Святланы Ціханоўскай у Ісландыю стаў удзел у 76-й сесіі Паўночнай Рады, якая праходзіць у Рэйк’явіку. Асноўныя тэмы пасяджэнняў – бяспека і стабільнасць у рэгіёне, а таксама міжнароднае супрацоўніцтва ў сферах аховы навакольнага асяроддзя і культуры.

Падчас выступу Ціханоўская агучыла пяць практычных крокаў, якія ўжо сёння могуць зрабіць Паўночныя краіны, каб дапамагчы беларусам:

1️. Далучыць дэмакратычную Беларусь да Паўночнай і Паўночна-Балтыйскай супольнасцяў, фармалізаваць адносіны.
«Запрашайце нашых прадстаўнікоў у якасці назіральнікаў на сесіі і далучайце да ўдзелу ў міжнародных праектах. Прапануйце моладзі стажыроўкі. Дапамагайце ў распрацоўцы рэформаў. Далучайцеся да групаў за дэмакратычную Беларусь».

2️. Дапамагаць у працэдурах вызвалення палітвязняў, падтрымліваць рэпрэсаваных.
«Падтрымайце высілкі па вызваленні палітвязняў і дапамозе рэпрэсаваным. Кожны парламентар можа ўзяць шэфства над адным з такіх беларусаў. Мы павінны пастаянна падымаць гэтую тэму ў ААН і АБСЕ».

 3️. Пашырыць магчымасці для мабільнасці беларусаў, клапаціцца пра грамадзянскую супольнасць, незалежныя медыя.
«Беларусам патрэбна больш стыпендыяў, візаў, праграмаў абмену і навучання. Дапамажыце легалізавацца тым, хто ратуецца ад рэпрэсіяў, студэнтам – вучыцца, а сумленным бізнесам – працаваць у вашых краінах. Трэба павялічваць дапамогу грамадзянскай супольнасці і ўмацоўваць культурнае супрацоўніцтва нашых краінаў». 

4️. Прыцягнуць вінаватых у рэпрэсіях да адказнасці.
«Падтрымайце зварот Літвы ў Міжнародны крымінальны суд супраць Лукашэнкі. Працягвайце ціск на рэжым, каб прыцягнуць вінаватых у рэпрэсіях да адказнасці».

5️. Прызнаць «выбары» 2025 нелегітымнымі.
«У 2025 дыктатар Лукашэнка зноў аб’явіць сябе «прэзідэнтам». Дэмакратычны свет павінен прызнаць так званыя выбары фарсам. Неабходна ліквідаваць злачынны рэжым і патрабаваць сапраўдных, свабодных і справядлівых выбараў, якіх заслугоўвае беларускі народ».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Кангрэс ЗША апублікаваў законапраект, які прадугледжвае падтрымку грамадзян Беларусі і Расеі, якім давялося з'ехаць з дому праз рэпрэсіі і вайну.

Плануецца, што пратэрмінаваныя пашпарты такіх беларусаў будуць прыдатнымі для паездак у ЗША і ў іх можна будзе ставіць візы.

Акрамя таго, беларусаў у выгнанні могуць прызнаць асобамі «бяздомнай нацыянальнасці». Гэта азначае, што яны змогуць падавацца на амерыканскія візы з любой краіны свету, або ў нейкіх канкрэтных краінах.

Яшчэ адна прапанова – даваць беларусам статус часовай абароны, які можна атрымаць па запыце. Гэта дае права жыць і працаваць у ЗША, здзяйсняць міжнародныя паездкі.

Крыніца: Белсат

Святлана Ціханоўская пачала працоўны візіт у Ісландыю, асноўная мэта якога — удзел у 76-й сесіі Паўночнай Рады. У арганізацыю ўваходзяць Данія, Фінляндыя, Ісландыя, Нарвегія і Швецыя, а таксама Грэнландыя, Фарэрскія і Аландскія астравы. Галоўная задача Паўночнай Рады – садзейнічаць палітычнаму, эканамічнаму і культурнаму супрацоўніцтву паміж паўночнымі краінамі і іх парламентамі.

Акрамя ўдзелу ў пасяджэннях сесіі, беларуская лідарка сустрэнецца з міністрам замежных справаў Даніі Ларсам Лёке Расмусенам.

Напярэдадні перамоваў з Ціханоўскай паўночныя краіны пацвердзілі падтрымку «Міжнароднага гуманітарнага фонду» дапамогі беларускім палітвязням. У прыватнасці, міністр Расмусен адзначыў: Данія выдаткуе ў 2024 годзе 5 мільёнаў дацкіх кронаў для фонду.

Святлана Ціханоўская: 

«Мы вельмі ўдзячныя Даніі і ўсім паўночным краінам за салідарнасць і падтрымку. Сёння тысячы людзей знаходзяцца за кратамі, тысячы рэпрэсаваных і іх сем’яў патрабуюць дапамогі, рэабілітацыі і лекавання. Вашая салідарнасць дае надзею, энергію, а галоўнае – упэўненасць, што мы не застанемся сам-насам са сваёй бядой. Дзякуй».

Раней Міжнародны гуманітарны фонд падтрымалі Нарвегія і Швецыя. За гэты год удалося сабраць больш за 2 мільёна еўра ў падтрымку фонду.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

У 2025 годзе адбудуцца так званыя прэзідэнцкія выбары ў Беларусі, а на самой справе – бязвыбары, таму што права выбару ў людзей скрадзенае.

Электаральная кампанія праводзіцца ў сітуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Рэспубліцы Беларусь. Аляксандр Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадства, абапіраючыся на падтрымку Крамля. 

Больш за 1300 чалавек на дадзены момант афіцыйна прызнаныя палітзняволенымі, а патэнцыйныя кандыдаты незаконна кінутыя за краты ці выціснутыя з краіны.

З-за рэпрэсіяў беларусы і беларускі не змогуць пабачыць дэмакратычных кандыдатаў і кандыдатак у бюлетэнях, паўдзельнічаць у мітынгах і агітацыйнай кампаніі. 

Баючыся чарговай паразы на выбарах, рэжым пазбавіў рэгістрацыі ўсе апазіцыйныя партыі, больш за 1700 грамадскіх арганізацыяў і закрыў усе незалежныя медыя. 

Гэта яшчэ далей ад свабодных выбараў, чым калі-небудзь раней у Беларусі.

Мы патрабуем спынення ўсіх відаў рэпрэсіяў, вызвалення ўсіх палітзняволеных, рэалізацыі права ўсіх грамадзянаў Беларусі на паўнавартасны ўдзел у выбарах незалежна ад месца жыхарства, забеспячэння свабоды сходаў і роўнага доступу да сродкаў масавай інфармацыі, а таксама правядзення выбараў у адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі АБСЕ і пад кантролем назіральнікаў.

Калі гэтыя патрабаванні не будуць выкананыя рэжымам, мы лічым тое, што адбудзецца ў 2025 годзе, імітацыяй выбарчага працэсу.

Мы прапануем выказаць свой пратэст шляхам галасавання супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу. Мы таксама прапрацоўваем і прапануем іншыя варыянты як выказаць пратэст у залежнасці ад развіцця сітуацыі. 

Такім чынам мы пакажам, што беларускае грамадства дагэтуль выступае супраць Лукашэнкі і патрабуе свабодных і справядлівых выбараў. 

Святлана Ціханоўская
Аб’яднаны Пераходны Кабінет Беларусі
Каардынацыйная рада Беларусі

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Камітэт па міграцыі Парламенцкай Асамблеі Рады Еўропы прадставіў дакумент «Люксембургскія рашэнні: вынікі і перспектывы». Гэта збор матэрыялаў, дзе падсумоўваюцца выклікі, з якімі сутыкнуліся беларусы ў выгнанні пасля прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. Дакумент утрымлівае пералік канкрэтных рашэнняў і рэкамендацыяў для падтрымкі людзей у вымушанай эміграцыі. Асноўная ўвага нададзеная ролі нацыянальных парламентаў і ўладаў у падтрымцы беларусаў за мяжой.

Канкрэтныя рэкамендацыі, якія даюць «Люксембургскія рашэнні»:

1. Легальны ўезд і пражыванне:

   • Спрашчэнне візавага рэжыму для беларусаў у краінах-удзельніцах Рады Еўропы;

   • Забеспячэнне права на прытулак і выдача шматразовых візаў;

   • Стварэнне сеткі кансультацыйных цэнтраў для беларусаў за мяжой.

2. Пагрозы свабодзе перамяшчэння і адмова ў консульскіх паслугах:

   • Вырашэнне праблемаў з дакументамі: выдача пашпартоў замежніка і трэвэл-дакументаў, неабавязковасць апастыляў і даведак, прызнанне пратэрмінаваных пашпартоў для мэтаў легалізацыі і Новага Беларускага пашпарта;

   • Спрашчэнне працэдураў атрымання міжнароднай аховы. 

3. Рэпрэсіі на радзіме:

   • Падтрымка сваякоў палітвязняў у Беларусі;

   • Арганізацыя міжнародных альянсаў для дапамогі палітвязням.

4. Доступ да адукацыі:

   • Забеспячэнне роўнага доступу да адукацыі для беларускіх дзяцей за мяжой;

   • Стварэнне праграмаў падтрымкі беларускай мовы і культуры;

   • Спрашчэнне працэдураў прызнання дыпломаў і адаптацыі настаўнікаў.

5. Прафесійная кар’ера і прадпрымальніцтва:

   • Прасоўванне беларускіх прадпрыемстваў за мяжой і аблягчэнне іх інтэграцыі ў мясцовыя рынкі;

   • Падтрымка беларускіх юрыстаў і журналістаў у выгнанні.

6. Захаванне і прасоўванне беларускай культурнай ідэнтычнасці: